Kryptowaluty znajdą się pod kontrolą KNF i MF. Skończy się zapaścią?

Kryptoaktywa to jedna z najdynamiczniej rozwijających się innowacyjnych gałęzi inżynierii inwestycyjnej. Budzą ogromne emocje związane z nadziejami na solidne zyski z inwestycji, ale też wielkie obawy o zaliczenie dużych strat. Branża ma zszarganą opinię z powodu wielu afer i oszustw. Stąd dążenie do prawnego uregulowania tego sektora. Niedawno Sejm uchwalił ustawę (trafiła do Senatu, a potem wymaga podpisu prezydenta) o rynku kryptoaktywów, wdrażającą unijne regulacje MiCA (The Markets in Crypto-Assets). Ma ona poddać branżę pod nadzór Komisji Nadzoru Finansowego.

Wkrótce pojawi się też w parlamencie szykowany przez resort finansów projekt poddający obrót kryptoaktywami pod kontrolę fiskusa, polskiego i unijnego. Oba te akty prawne budzą duże obawy przedstawicieli branży ale także ekspertów, którzy mają z sektorem niewiele wspólnego. Co ciekawe, sporo krytycznych uwag zgłasza Naczelna Rada Adwokacka.

Nadzór na wyrost?

Uchwalone przez polski Sejm przepisy poddają branżę pod nadzór KNF w celu poprawy transparentności rynku i bezpieczeństwa inwestorów. Za ich łamanie grozić będzie grzywna do 10 mln zł oraz kara więzienia do dwóch lat.

„W obecnie obowiązującym stanie prawnym na rynku kryptoaktywów brak jest rozwiązań prawnych regulujących szeroko rozumiany obrót czy ochronę inwestorów, nie ma również organu nadzorczego nad przedmiotowym rynkiem. Tym samym w przypadku nieprawidłowości, potencjalni inwestorzy nie mogą liczyć na działania ochronne. Konsekwencją objęcia nadzorem rynku kryptoaktywów będzie nałożenie na podmioty działające na nim określonych obowiązków sprawozdawczych, informacyjnych, technicznych, ostrożnościowych i organizacyjnych” - czytamy w uzasadnieniu projektu ustawy.

Maciej Grzegorczyk, radca prawny z kancelarii KHG Hupajło Grzegorczyk i Partnerzy, obsługujący firmy z branży krypto, twierdzi że polska ustawa znacznie wykracza ponad wymogi unijne, o czym świadczy już sama objętość dokumentu - aż 108 stron.

- W większości krajów UE przepisy zawarte są w ustawach mających kilka do kilkunastu stron. Dlaczego więc w Polsce zdecydowano się na tak obszerny akt prawny? Wszystko to w celu zwiększenia bezpieczeństwa na rynku, jednak efekt może być odwrotny do zamierzonego. Ustawa jest restrykcyjna oraz bardzo szczegółowa. Największym problemem są drastyczne sankcje karne, które będą spadać za zwykłe błędy w prowadzeniu działalności, a nie realnie poważne naruszenia. Efekt będzie taki, że część firm ucieknie z naszego kraju do innych jurysdykcji, część będzie działać starając się respektować tę ustawę, ale będą i tacy którzy zdecydują się ją ignorować - uważa Maciej Grzegorczyk.

Sławek Zawadzki, prezes Kanga Exchange, dodaje, że uchwalona ustawa spowoduje utratę konkurencyjności polskiej branży oraz masowy odpływ kapitału i innowacji.

- Przepisy te wprowadzają rozbudowane procedury licencyjne, bardzo wysokie sankcje oraz szerokie uprawnienia nadzorcze dla regulatora. To krok w stronę przeregulowania zamiast uporządkowania rynku. W wielu krajach UE proces rejestracji jest znacznie prostszy. Tak daleko idące wymogi mogą sprawić, że polskie firmy wyniosą się za granicę, a globalni gracze będą jedynie paszportować licencje z innych krajów, bez faktycznej obecności w Polsce. W efekcie stracimy miejsca pracy, podatki i know-how, a inwestorzy będą korzystać z zagranicznych, często słabiej nadzorowanych platform – twierdzi Sławek Zawadzki.

Dodaje, że uchwalona ustawa może wywołać efekt mrożący i zamiast przyciągać kapitał, zniechęci przedsiębiorców krypto do działalności w Polsce.

Podatki od kryptowalut

Resort finansów szykuje nowelizację ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi krajami, której celem jest kontrola nad obrotami i zyskami branży krypto oraz wymiana takich informacji między organami skarbowymi krajów UE. Raporty dotyczące transakcji krypto będą trafiać na biurko szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Obowiązki sprawozdawcze zostaną nałożone na giełdy krypto, operatorów i dostawców portfeli, emitentów i platformy do wymiany tokenów, kantory, wszystkie firmy, które są zaangażowane w obrót kryptoaktywami.

- Fiskus będzie więcej wiedział, ale nie znaczy to wcale, że ukróci zjawisko nierozliczania się z zysków kapitałowych z kryptoaktywów. Jeśli osoba fizyczna sprzedawała kryptowaluty i otrzymywała przelew na rachunek bankowy to praktycznie zawsze dokonywała prawidłowego rozliczenia podatkowego. Problemem były transakcje gotówkowe, ale te według mnie będą wykonywane w znacznej mierze poza oficjalnym, regulowanym obiegiem – mówi Maciej Grzegorczyk.

Jego zdaniem, przygotowywane przepisy jawią się jako zamach na wolność i prywatność inwestorów, z którymi wielu kojarzą się kryptowaluty.

Adwokaci krytykują

Na zbyt duże uprawnienia szefa KAS względem operatorów z rynku kryptoaktywów wskazuje też Naczelna Rada Adwokacka (NRA). Skrytykowała np. to, że projekt ustawy zakłada iż decyzje o unieważnieniu lub cofnięciu indywidualnego numeru operatora mają być natychmiast wykonalne. „W praktyce skutkować to będzie natychmiastowym wyeliminowaniem danego podmiotu z rynku oraz wstrzymaniem świadczenia usług także w transgranicznym systemie kryptoaktywów. W tej branży tego rodzaju efekt często ma charakter nieodwracalny gospodarczo, powodując utratę klientów, reputacji i kontraktów” - czytamy w opinii NRA.

Rada negatywnie ocenia także obowiązek pozyskiwania, przetwarzania i weryfikacji przez operatorów znacznej ilości danych użytkowników krypto. „Obowiązek ten będzie nie tylko czasochłonny i kosztowny, ale może również negatywnie wpływać na rentowność prowadzonej działalności” pisze organizacja adwokacka. Podkreśla, że taki model regulacyjny przyczyni się do przenoszenia działalności operatorów jak i użytkowników poza Polskę.

Nadmierne restrykcje mogą zabić ten biznes

prof. Krzysztof Piech

wykładowca na Uczelni Łazarskiego

Prawne uregulowanie branży kryptoaktywów w Polsce jest konieczne. Przedsiębiorcy z tego sektora proszą o to od 2017 r., ponieważ chcą działać w przejrzystych warunkach i odróżnić się od oszustów, których jest niemało. Jednak projekt polskiej ustawy, mający wdrażać unijne przepisy rozporządzenia MiCA, znacznie wykracza ponad wymogi prawa UE i jest bardzo restrykcyjny dla firm. Mamy taki oto paradoks, że KNF zamierza ten rynek przeregulować w imię ochrony inwestorów, a w rzeczywistości może spowodować odwrotne skutki. Przykładem owej nadregulacji i nadmiernej restrykcyjności jest uprawnienie KNF do natychmiastowego wyłączenia dowolnej domeny internetowej i wpisywanie jej na listę domen zakazanych. Takiego uprawnienia organy nadzoru nie mają w żadnym kraju UE. Takie możliwości urzędników mogą zabić każdy biznes. Jeżeli tego rodzaju regulacje wejdą w życie, to wiele firm z branży krypto ucieknie z Polski. Już teraz, na etapie projektowania przepisów, to się dzieje. Obecnie około 80 proc. firm działa spoza Polski i to zjawisko będzie przybierać na sile. Niestety nie będzie to zwiększać ochrony inwestorów, którzy w razie czego musieliby dochodzić swoich praw w zagranicznych sądach. Mam nadzieję, że finalnie parlament uchwali rozsądne przepisy, które pozwolą branży normalnie funkcjonować w naszym kraju i dadzą inwestorom poczucie bezpieczeństwa.

Polska ma szanse być liderem, ale…

Robert Kowalski

członek Towarzystwa Ekonomistów Polskich, współzałożyciel start-upu Gyfted, przedsiębiorca z doświadczeniem w branży bitcoin w Dolinie Krzemowej

Rządowy projekt ustawy o rynku kryptoaktywów bardziej restrykcyjnie wprowadza przepisy MiCA niż wymagają tego regulacje unijne. To zjawisko tzw. gold-platingu, o unikanie którego apelowały do rządu organizacje pracodawców zaangażowane w deregulacyjną inicjatywę SprawdzaMy [pod przewodnictwem Rafała Brzoski, szefa InPostu - red.]. Zespół ten w maju 2025 r. wskazał przykłady nadregulacji projektu ustawy o rynku kryptoaktywów odnoszące się do nieproporcjonalnych przepisów karnych, wymogów w

zakresie kontaktów z klientami i standardów technicznych, obowiązków informacyjnych w przypadku tokenów, zatwierdzania planu wykupu i planu naprawy oraz ich aktualizacji.

Należy podkreślić, że przewagę konkurencyjną uzyskują kraje, które mają pragmatyczne podejście do kryptowalut. Można tu wskazać przykład Polaka Krzysztofa Marszałka, założyciela w Hongkongu crypto.com, jednej z największych giełd krypto na świecie, m.in. z powodu niezwykłej przyjazności regulacji dla branży fintech. Obecnie siedzibą tej giełdy jest Singapur.
Polska mogłaby zostać liderem w tej dziedzinie w naszym regionie pod kilkoma warunkami. Przede wszystkim należałoby znieść podatek Belki dla długoterminowych inwestycji. Krótkoterminowa utrata wpływów do budżetu byłaby zrekompensowana przez rozwój sektora kryptowalut, technologii i finansowego, ostatecznie poprzez wzrost wpływów z podatków. Ponadto bitcoina należy jednak traktować jako walutę cyfrową a nie papiery wartościowe. Oznacza to, że podobnie jak w przypadku transakcji walutowych, wymiana bitcoinów powinna być zwolniona z podatku od zysków kapitałowych. Uważam też, że NBP powinien rozważyć możliwość inwestowania części rezerw walutowych w bitcoina. Wzorem amerykańskim warto budować bitcoinową rezerwę. KNF powinna licencjonować dostawców usług kryptowalutowych, np. wedle modelu singapurskiego i hongkońskiego. Przykładowymi wymogami dla dostawców usług handlu mogłyby być: kapitał własny minimum 5 mln zł, oddzielenie środków klientów od środków własnych w celu zwiększenia bezpieczeństwa, odpowiedni poziomom cyberbezpieczeńctwa, raportowanie transakcji powyżej 15 tys. zł.