Nie wszyscy skorzystają z przysługującego podatnikom pomniejszenia dochodu przed opodatkowaniem o składki ZUS, nawet jeżeli są one za nich opłacane. Takiego uprawnienia nie mają osoby współpracujące z osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą. Osoba współpracująca nie ponosi bowiem wydatków na ubezpieczenia społeczne. W konsekwencji nie może w rocznym zeznaniu odliczyć kwot składek zapłaconych w roku podatkowym na swoje ubezpieczenie.
Składki te za osobę współpracującą rozlicza przedsiębiorca, on ponosi ich koszty. W przypadku osób zatrudnionych na umowy o pracę, składki są potrącane od ich wynagrodzeń, dlatego pracownicy uwzględniają je w rocznych rozliczeniach.
Zasadą jest, że od podstawy opodatkowania podatnik prowadzący działalność na własne nazwisko ma prawo odliczyć od dochodu do opodatkowania składki nie tylko na własne ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe, ale także osób z nim współpracujących. Wynika to z art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (tzw. ustawy o PIT). Należy pamiętać, że odlicza się składki zapłacone w roku podatkowym.
Koszty przedsiębiorcy
Ponadto nie można odliczyć składek, jeśli zostały wcześniej zaliczone do kosztów. Przypomniano o tym m.in. w jednej z interpretacji wydanych przez organ podatkowych, który przyznał, że składki na ubezpieczenie społeczne osoby współpracującej mogą stanowić koszt uzyskania przychodów. Jak stwierdzono w wydanej wykładni, wprawdzie ustawa o PIT mówi tylko o odliczeniu od dochodu, ale możliwość zaliczenia tych składek do kosztów uzyskania przychodów wynika z postanowień art. 26 ust. 13a tej ustawy. Zgodnie z jego brzmieniem wydatki na cele określone w ust. 1 (czyli m.in. składki na ubezpieczenie społeczne) podlegają odliczeniu od dochodu, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów.
Z tych regulacji wynika zasada, że składki ZUS osób współpracujących obciążają jedynie pracodawcę. Ich wartość stanowi jego koszt. Przedsiębiorca może zatem wybrać, czy zaliczać je do kosztów uzyskania przychodów w ciągu roku (miesięcznie lub kwartalne, o ile ma prawo do rozliczeń z taką częstotliwością), czy odjąć od dochodu w zeznaniu rocznym.
Odliczenia te przysługują przedsiębiorcom rozliczającym podatek dochodowy na zasadach ogólnych (skala podatkowa), a także według stawki liniowej 19 proc.
Osoba współpracująca
Za osoby współpracujące z osobami prowadzącymi działalność, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności.