Rok 2025 został ustanowiony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Rokiem Olgi Boznańskiej, jednej z najważniejszych i najbardziej znanych polskich malarek XIX wieku. W 2025 obchodzimy jednocześnie 160-lecie urodzin i 85-lecie śmierci artystki. Z tej okazji Muzeum Narodowe w Warszawie przygotowało pokaz niemal 30 prac malarki, w większości nieznanych publiczności.
Rzadko pokazywane, mniej znane
– Zgromadziliśmy w naszych zbiorach około 80 dzieł Olgi Boznańskiej, dziewięć jest stale eksponowanych w Galerii Sztuki XIX Wieku. Obecnie w specjalnie zaaranżowanej przestrzeni tej galerii, na metalowych siatkach, zawisło 30 obrazów i pasteli. To mniej znane, niedostępne na co dzień prace malarki. Sposób ich prezentacji na siatkach rozpiętych na metalowych ramach, naturalnie kojarzący się z przestrzenią magazynów sztuki, podkreśla ten szczególny moment, gdy skarby ukryte wychodzą na światło dzienne i mogą cieszyć publiczność – mówi dr Agnieszka Lajus, dyrektorka Muzeum Narodowego w Warszawie.
Renata Higersberger, kuratorka wystawy, przypomniała fragment listu artystki, która w 1909 r. tak pisała do przyjaciółki Julii Gradomskiej o swojej twórczości: „Obrazy moje wspaniale wyglądają, bo są prawdą, są uczciwe, pańskie, nie ma w nich małostkowości, nie ma maniery, nie ma blagi. Są ciche i żywe, i jak gdyby je lekka zasłona od patrzących dzieliła. Są w swojej własnej atmosferze”.
W Krakowie, Monachium i Paryżu
Olga Boznańska, córka Francuzki i Polaka, urodziła się w Krakowie. Edukację artystyczną rozpoczęła w 1884 r. w rodzinnym mieście, na Wydziale Artystycznym Wyższych Kursów dla Kobiet im. Adriana Baranieckiego. W 1885 r. wyjechała do Monachium, gdzie zapisała się do prywatnej pracowni Carla Kricheldorfa, uczęszczała również na zajęcia do Wilhelma Dürra. W Monachium prowadziła bogate życie towarzyskie skupione wokół pracowni Józefa Brandta oraz artystów niemieckich. Od 1889 r. miała własne atelier. W 1898 r. została członkinią prestiżowego Towarzystwa Artystów Polskich Sztuka. Zachęcona powodzeniem, w tym samym roku osiadła w Paryżu, gdzie bez reszty oddała się sztuce.
W czasach, gdy kobiet nie przyjmowano na wyższe uczelnie artystyczne, Olga Boznańska do perfekcji opanowała malarskie rzemiosło, wypracowała własny styl, aktywnie uczestniczyła w życiu wystawienniczym. Zdobyła powszechne uznanie jako portrecistka, z upodobaniem podejmowała także temat martwej natury. Nie malowała w plenerze, całe jej życie koncentrowało się wokół pracowni. Letnie miesiące spędzała w Krakowie, gdzie tworzyła w rodzinnym domu przy ulicy Wolskiej 21. Pracownie Boznańskiej obrosły legendą – tam odbywały się spotkania towarzyskie w międzynarodowym gronie, tam powstawały charakterystyczne, ekspresyjne w formie portrety psychologiczne, które przyniosły jej światową sławę. W Paryżu prowadziła również działalność dydaktyczną: od 1908 r. uczyła w prywatnej Académie de la Grande Chaumière, udzielała także korekt malarskich w swej pracowni. Regularnie uczestniczyła w życiu wystawienniczym. Przez 32 lata brała udział w paryskim Salonie Société nationale des beaux-arts.
Została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Trzy zakupione przez rząd francuski obrazy Olgi Boznańskiej należą dziś do zbiorów Musée d'Orsay w Paryżu i – przy okazji ogłoszenia przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Boznańską patronką roku 2025 – do końca roku jubileuszowego będą eksponowane w tym muzeum.
Koncerty, wykłady i spotkania
Twórczość Olgi Boznańskiej można poznawać także przez udział w wydarzeniach kulturalnych i edukacyjnych. Jedną z propozycji jest „Wieczór w Muzeum”, podczas którego będzie można wziąć udział w otwartych warsztatach malowania pastelami i porozmawiać z ekspertami na wystawie. Na uczestników czekają też atrakcje muzyczne: wystąpią Aga Zaryan i Janek z Cukru.
Zaplanowano też warsztaty rysunkowe „Otwarty szkicownik”, wykłady, oprowadzania oraz rodzinne spotkania tematyczne w Galerii Sztuki XIX Wieku. Okazją do dyskusji o biografiach dawnych artystek będzie rozmowa panelowa z udziałem współczesnych pisarek i badaczek.