Fiskus identyfikuje właśnie zagrożenia dla budżetu ze strony podatników, które wyznaczą główne kierunki działań kontrolnych urzędów skarbowych na lata 2013-15 — dowiedział się „PB” w Ministerstwie Finansów (MF).
Na razie realizuje kontrole przewidziane w 2012 r., wytyczone tegorocznym Krajowym Planem Dyscypliny Podatkowej.
Kto do kontroli
Na Krajowy Plan Dyscypliny Podatkowej na 2012 r., składa się, podobnie jak w latach 2010-11, sześć obszarów ryzyka, zidentyfikowanychna podstawie najczęstszych nadużyć. Do wzmożonych kontroli podatkowych, wykonywanych w ramach tej strategii, są typowani podatnicy, którzy: — dokonują transakcji wewnątrzwspólnotowych (obszar I), — wykazują znaczne przychody, niski dochód lub straty (obszar II), — wykazują znaczne zwroty podatku od towarów i usług (VAT) lub częstotliwości nadwyżek podatku naliczonego nad należnym (obszar III), — jako podatnicy lub płatnicy nie płacą podatku należnego lub zaliczek na podatek dochodowy (obszar IV), — nie zgłaszają działalności, znikają, zaprzestają składać deklaracje, zawieszają działalność (obszar V), — dokonują transakcji gospodarczych za pośrednictwem internetu (obszar VI).
Przy wyborze podatników do kontroli przyjmuje się kryteria opracowane przez ministra finansów. Można się z nimi zapoznać w urzędach skarbowych oraz na ich stronach internetowych. Są to szczegółowe karty informacyjne dotyczące wspomnianych sześciu obszarów, przypominające określone obowiązki wynikające z prawa podatkowego.
Jak wyjaśnia Wiesława Dróżdż z MF, karty te są też elementem działań informacyjnych, ponieważ duża część błędów jest popełniana nieumyślnie, wynika z nieznajomości przepisów.
Informacje o podatnikach
— Przy typowaniu podmiotów do przeprowadzenia czynności sprawdzających czy do skontrolowania pomagają specjalne programy — mówi Maria Bojczuk, rzecznik prasowy Izby Skarbowej w Kielcach.
Podstawą jest przede wszystkim znajdująca się w urzędach dokumentacja od podatników, ale nie tylko ona. Informacjami wymieniają się one też np. z organami w innych państwach Unii Europejskiej.
— Urzędy skarbowe dysponują bazami różnych informacji, np. o prowadzonych transakcjach, czy nabywanych przez podatnikach dobrach. Istnieją różne dane do szacowania, w jakich firmach i branżach istnieje największe ryzyko — podkreśla Maciej Cichański, rzecznik prasowy Izby Skarbowej w Bydgoszczy.
Okiełznany internet
W ocenie przedstawicieli obu izb prowadzone działania dyscyplinują podatników, ograniczają też niektóre zjawiska.
— Dzięki specjalnej komórce monitorującej prowadzenie działalności w internecie mniej podmiotów nie płaci podatku, chociaż zdarza się, że niektórzy pewną część działalności pomijają w ewidencji. Wcześniej notowaliśmy przypadki obracania na portalach aukcyjnych milionami złotych, od których nie odprowadzono ani VAT, ani podatku dochodowego — mówi bydgoski rzecznik.
Realizacja planu dyscypliny podatkowej nie sprowadza się tylko do zbadania nieprawidłowości objętych badanym obszarem ryzyka. Jak mówi Maria Bojczuk, kontrola może wykroczyć poza ten zakres, jeśli w jej trakcie stwierdzone zostaną inne naruszenia. Wówczas kontrola może objąć całokształt prowadzonej działalności.
— W ubiegłym roku w sześciu krajowych obszarach ryzyka przeprowadzono ogółem 77025 kontroli podatkowych, w tym w przypadku 47994 wykryto błędy, powodujące ujawnienie uszczupleń podatkowych na ogólną kwotę 1.023.820.649 zł — informuje MF. Średnia efektywność kontroli, rozumiana jako stosunek tych, w których stwierdzono naruszenie prawa podatkowego do ogólnej liczby przeprowadzonych kontroli podatkowych, wyniosła 62,31 proc.
Uszczuplenia w VAT
Kontrolowano podmioty o najwyższej wartości ogólnego wskaźnika ryzyka. Prawie 40 proc. przeprowadzono w obszarze trzecim, w którym badano wykazywanie znacznych zwrotów w VAT lub częstych nadwyżek podatku naliczonego nad należnym. Również w tym obszarze ujawniono najwyższe kwoty uszczupleń, łącznie 548,6 mln zł. To rezultat dużej liczby kontroli sprawdzających prawidłowość rozliczania podatku od towarów i usług.
— Niepokojący jest fakt, że wzrost uszczupleń w tym obszarze jest znaczny i wyniósł ponad 300 mln zł, tj. o ponad 55 proc. w porównaniu z 2010 r., co wskazuje na wzrost nadużyć w tym obszarze — podkreśla Wiesława Dróżdż.
Ministerstwo przestrzega
Niedokonanie zgłoszenia działalności gospodarczej, niewypełnianie obowiązków składania deklaracji, zeznań podatkowych, opłacania należnych podatków, jak również niedopełnianie obowiązku uaktualniania danych dotyczących działalności może spowodować wymierzenie sankcji przewidzianych w kodeksie karnym skarbowym.
55 proc. O tyle wzrosły w 2011 r. uszczuplenia we wpływach z VAT w porównaniu z 2010 r.
Nieprawidłowości w obszarze I — transakcje wewnątrzwspólnotowych
błędne określenie szczególnego momentu powstania obowiązku podatkowego,
zastosowanie błędnych kursów walut,
niewykazywanie wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów,
błędne ustalenie podstawy opodatkowania,
błędny NIP kontrahenta zagranicznego (nieprawidłowy numer lub nieaktualny, brak rejestracji do VAT),
niezgodność informacji VAT-UE z deklaracjami VAT-7,
brak lub niepełna dokumentacja potwierdzająca dokonanie transakcji wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów; Karta informacyjna przypomina m.in. o obowiązkach: rejestracji przed pierwszą transakcją, posługiwania się NIP poprzedzonym dwuliterowym prefiksem PL (uprawnia do 0 proc. VAT), składania deklaracji i miesięcznych informacji podsumowujących.
Nieprawidłowości w obszarze II — wykazywanie dochodów i strat
zaliczanie do kosztów uzyskania przychodów zdarzeń gospodarczych niestanowiących takich kosztów,
ewidencjonowanie faktur zakupu niemających związku z osiąganym przychodem,
nieprawidłowe ustalanie odpisów amortyzacyjnych, sprzedaż z pominięciem kasy rejestrującej,
niewykazywanie do opodatkowania przychodów wynikających z wystawionych faktur,
niewykazywanie w księgach podatkowych pozostałych przychodów, np. ze sprzedaży środka trwałego, kapitalizacji odsetek od zgromadzonych na rachunku bankowym środków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
sprzedaż bez wystawiania faktur. Karta informacyjna przypomina m.in., że wysokość obniżenia dochodu nie może przekroczyć 50 proc. straty z lat poprzednich, podlegającej odliczeniu i że strata z danego źródła przychodu obniża dochód z tego samego źródła.
Nieprawidłowości w obszarze III — zwroty VAT
błędne określenie momentu powstania obowiązku podatkowego,
ewidencjonowanie faktur zakupu niemających związku z osiąganym przychodem,
brak aktualizacji danych, w związku ze zmianą lub otwarciem nowych rachunków bankowych,
nieprawidłowe określanie okresu rozliczeniowego, w którym powstaje prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia towarów i usług,
dokonywanie czynności z pominięciem kasy rejestrującej,
niewykazywanie przychodów wynikających z wystawionych faktur,
ewidencja faktur zakupu w kwotach innych niż faktyczne,
odliczanie VAT naliczonego z faktur dokumentujących poniesione koszty i wydatki, które nie dają prawa do odliczenia,
opodatkowanie sprzedaży według niewłaściwych stawek,
sprzedaż bez wystawiania faktur. Karta informacyjna przypomina m.in. o obowiązku rejestracji dla potrzeb VAT, obniżeniu VAT o podatek naliczony, tylko gdy zakup towarów i usług wiąże się z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi, w terminie na zwrot VAT z urzędu — 60 dni.
Nieprawidłowości w obszarze IV — płacenie podatków dochodowych
brak wpłat zaliczek na podatek dochodowy w ciągu roku,
niewywiązywanie się przez płatników z obowiązków odprowadzania PIT,
nieterminowe wpłacanie podatku. Karta informacyjna przypomina m.in., że zaliczki płaci się bez wezwania.
Nieprawidłowości w obszarze V — zgłoszenie działalności
nieskładanie deklaracji podatkowych przez prowadzących działalność gospodarczą,
prowadzenie niezarejestrowanej działalności gospodarczej,
brak dokumentacji podatkowej,
niewykazywanie do opodatkowania przychodów wynikających z wystawionych faktur,
brak rejestracji w VAT,
prowadzenie działalności gospodarczej w okresie jej zawieszenia. Karta informacyjna przypomina m.in.: od 1 lipca 2011 r. wszyscy przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą są ewidencjonowani w centralnym rejestrze CEIDG, działalność można zawiesić na okres od 1 miesiąca do 24 miesięcy, w tym czasie można wykonywać czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów.
Nieprawidłowości w obszarze 6 — internet
zaniżanie przychodów poprzez niewykazywanie sprzedaży dokonywanej za pośrednictwem portali aukcyjnych,
prowadzenie niezarejestrowanej działalności gospodarczej,
dokonywanie czynności sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej. Karta informacyjna przypomina: dla celów podatku dochodowego sprzedaż rzeczy lub świadczenie usług za pośrednictwem internetu w sposób ciągły (powtarzalny) i zorganizowany (zakup rzeczy w celu dalszej odsprzedaży, stałe kontakty handlowe) posiada znamiona działalności gospodarczej niezależnie od tego, czy została ona zarejestrowana.