Polskie firmy zwiększają wydatki na własność intelektualną

Inwestycje firm to nie tylko wydatki na budowę fabryki czy laboratorium, ale także na aktywa niematerialne. Polskie przedsiębiorstwa przeznaczają na nie około 8 proc. PKB — szacuje Polski Instytut Ekonomiczny (PIE). Wartość marki, oprogramowania, patentów są najbardziej wartościowymi aktywami największych firm na świecie. Wydatki firm na te aktywa rosną względem PKB, a w krajach rozwiniętych przekraczają inwestycje w aktywa trwałe. W transformacji cyfrowej to niezmiernie ważne.

PIE podzieliło aktywa niematerialne na osiem rodzajów w trzech kategoriach: informacje skomputeryzowane (oprogramowanie i bazy danych), własność intelektualna (badania i rozwój, prawa autorskie, patenty, licencje i poszukiwania geologiczne, innowacje finansowe, projektowanie) oraz kompetencje ekonomiczne (reklama i badania rynku, kapitał organizacyjny, szkolenia pracowników). W 2020 r. łączna wartość inwestycji w tak traktowane aktywa niematerialne w Polsce wyniosła 199,95 mld zł. Największą część stanowiły wydatki na kapitał organizacyjny, w co wliczane są wydatki na usługi doradcze czy wynagrodzenia menedżerów. Na drugim miejscu są wydatki na reklamę i badania rynku.

Całkowite inwestycje w aktywa niematerialne w 2020 r. stanowiły w Polsce 8,6 proc. PKB. Przy takich obliczeniach łączna stopa inwestycji w Polsce wyniosłaby nie 18,3, lecz 23,6 proc. PKB. Wciąż jednak inwestycje w aktywa materialne byłyby większe. W Polsce nakłady na aktywa niematerialne rosną o 1 pkt proc. w skali dekady, podobnie jak w Hiszpanii (0,9) i Czechach (1,0), ale mniej niż w Niemczech (1,6), Słowacji (1,4) czy Austrii (1,5). W Szwecji wzrost wyniósł 2 pkt proc. i inwestycje w aktywa niematerialne stanowią już 14,7 proc. PKB, a we Francji 14,1 proc., o 2,3 pkt proc. więcej niż w 2010 r. Nie ma jeszcze danych umożliwiających obliczenie stopy inwestycji w Polsce po 2020 r. Z raportu Europejskiego Banku Inwestycyjnego wynika, że jesteśmy jednym z krajów, w których firmy najmniej inwestują w aktywa niematerialne (obok Chorwacji, Węgier, Bułgarii i Słowacji). Przybywa natomiast inwestycji w aktywa materialne. W krajach rozwiniętych trend jest odwrotny.

Sytuacja jednak się poprawia. W badaniu PIE z 2021 r. 38 proc. firm zadeklarowało inwestycję w przynajmniej jedną kategorię aktywów niematerialnych, a 43 proc. miało takie plany na kolejny rok. W badaniu PIE z 2022 r. było to już 56 i 62 proc. W badaniu z grudnia 2023 r. było jeszcze lepiej: inwestycję w przynajmniej jeden rodzaj aktywów niematerialnych zadeklarowało prawie 74 proc. firm, a 35,5 proc. w więcej niż dwa rodzaje. Deklaracje dotyczące planów na 2024 r. były jeszcze lepsze: prawie połowa firm zadeklarowała inwestycje w więcej niż dwa rodzaje aktywów, żadnych inwestycji nie planowało tylko 20 proc.