Na początku 2023 r. rząd wdrażał program 5 mld zł pomocy dla przedsiębiorców, którzy dotkliwie odczuli skutki wysokich cen gazu i energii wywołane pandemią oraz wojną w Ukrainie. Spodziewał się, że skorzysta z niej ponad tysiąc podmiotów. Ostatecznie jednak wsparcie uzyskało tylko ok. 200 firm, które wykorzystały ok. 2,5 mld zł. Do grona największych beneficjentów należy ArcelorMittal Poland, któremu przyznano ponad 200 mln zł. Duże wsparcie otrzymały także firmy z branży chemicznej. Większość podmiotów dostała jednak tzw. podstawową pomoc w wysokości do 4 mln EUR.
Dlaczego firmy nie skorzystały z programu
– Część firm miała długoterminowe umowy na dostawy z zabezpieczonymi cenami, więc nie spełniały kryteriów i nie kwalifikowały się do pomocy – wyjaśnia Krzysztof Kieres, przewodniczący Stowarzyszenia Producentów Cementu.
To niejedyny powód. Henryk Kaliś, prezes Izby Energetyki Przemysłowej i Odbiorców Energii, pełnomocnik zarządu ds. zarządzania energią elektryczną w Zakładach Górniczo-Hutniczych Bolesław oraz szef Forum Odbiorców Energii Elektrycznej i Gazu, podkreśla, że na rynku jest wąska grupa firm doradczych, wspierających przedsiębiorców w opracowaniu wniosków o pomoc. Część podmiotów, zwłaszcza mniejszych, nie jest w stanie opracować samodzielnie aplikacji i skorzystać ze wsparcia, nawet jeśli się do niego kwalifikuje. Z danych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, będącego operatorem programu wsparcia, wynika, że wśród beneficjentów było tylko kilkanaście małych firm.
Resort rozwoju opracował kolejną edycję
W wywiadzie udzielonym niedawno PB Waldemar Buda, minister rozwoju i technologii, zapewniał, że będą kolejne programy. Resort rozwoju przygotował projekt kolejnej edycji wsparcia podzielonego na tzw. trzy okresy wnioskowane, za które można otrzymać pomoc. Pierwszy okres przypada od początku tego roku do 30 czerwca 2023 r., a przewidziana na niego kwota sięga prawie 2,5 mld zł. Za drugi okres, przypadający od początku lipca do końca września tego roku, firmy mogą otrzymać 1,24 mld zł i tyle samo od października do końca roku. Przedsiębiorcy mogą składać aplikację w terminie 45 dni od ostatniego dnia okresu wnioskowanego
„Do udziału w programie uprawnione będą wszystkie przedsiębiorstwa przemysłowe spełniające warunek energochłonności, określony jako poniesienie kosztów zakupu energii i gazu w 2021 r. na poziomie co najmniej 3 proc. wartości produkcji sprzedanej“ – poinformowało PB biuro prasowe resortu rozwoju.
Chodzi o firmy, w których co najmniej połowa produkcji odpowiada kodom dołączonym do projektu. Głównie dotyczy to firm energochłonnych z przemysłu ciężkiego, ale nie tylko. O wsparcie mogą ubiegać się także np. producenci cukru, soli, przecieru pomidorowego, mleka w proszku, ziemniaków suszonych i mrożonych, np. frytek. Niektóre już brały udział w poprzedniej edycji. Czy będą mogły skorzystać z kolejnych?
“Udział (...) firm, które otrzymały już pomoc publiczną w programie dotyczącym kosztów poniesionych w 2022 r., zależny będzie od tego, czy limit środków określony w wytycznych Komisji Europejskiej (…) został osiągnięty. Jeśli grupa kapitałowa otrzymała pomoc w kwocie wyczerpującej limit, to jej udział w drugim programie nie będzie możliwy ze względu na konieczność przestrzegania zasad pomocy publicznej (…). Jeśli jednak otrzymana pomoc nie wyczerpała limitu 4 mln EUR, firmy z takiej grupy kapitałowej będą mogły otrzymać pomoc aż do osiągnięcia limitu. (…) Generator wniosków wyposażony został w opcje, które blokują zgłaszanie się przedsiębiorców, którzy nie są uprawnieni do pomocy. Poszczególne pozycje są wyjaśniane w specjalnych oknach przy wprowadzaniu danych (…) Planowane są również działania promocyjne i edukacyjne w tym zakresie” – czytamy w odpowiedzi resortu na pytania PB.
Zapisy dotyczące kumulowania pomocy są jednak bardziej skomplikowane. Henryk Kaliś oraz Krzysztof Kieres przyznają, że ich interpretacja wymaga jeszcze konsultacji z prawnikami. Zgodnie z projektem pomoc z bieżącego projektu można kumulować ze wsparciem z innych programów, nie tylko jeśli suma nie przekroczy 4 mln EUR, ale nawet 100 mln EUR. W drugim przypadku chodzi o przedsiębiorców spełniających warunki opisane w IX części programu. Dotyczy ona zwiększonej maksymalnej kwoty pomocy, sięgającej 40 proc. kosztów kwalifikowanych oraz 20 mln EUR. Takie wsparcie mogą otrzymać firmy pod warunkiem, że kwota pomocy za pierwszy wnioskowany okres nie przekroczy 10 mln EUR, a skumulowana kwota pomocy za pierwszy i drugi okres nie przekroczy 15 mln EUR. Firmy, które chcą z niej skorzystać, muszą do końca marca przyszłego roku przedstawić plan inwestycji w poprawę efektywności energetycznej.