Zwiedzenie Muzeum Pana Tadeusza nie jest pomysłem, który większość rodziców uznałaby za interesujący dla ich maluchów. Wszyscy możemy chyba przyznać, że Pan Tadeusz to ważne dzieło naszej literatury, ale kojarzy się często z przymusem lektur szkolnych. Być może tym wiedzeni byli organizatorzy wystawy stawiając sobie za cel zbudowanie zainteresowania widzów w pasjonującej opowieści o narodowej epopei.
9Pierwsza część wystawy głównej, zatytułowana Rękopis Pana Tadeusza, to opowieść wprowadzająca w świat epoki romantyzmu. Twórcy ekspozycji zabierają widza w podróż, podczas której pozna kilka kluczowych kontekstów Mickiewiczowskiego poematu. Na pierwszym i drugim piętrze wystawy "romantycznej" znajdują się między innymi następujące sale:
EPOKA
Sala ta ukazuje tło życia Adama Mickiewicza, stopniową utratę niepodległości pod koniec XVIII wieku i przypieczętowanie niewoli na początku kolejnego stulecia. Ekspozycja ukazuje czas powstań, wojen, poświęcenia w walce o narodowe wyzwolenie, heroicznych zwycięstw i spektakularnych klęsk. To wówczas uchwalono Konstytucję 3 maja, wtedy powstał polski hymn narodowy, narodził się i zgasł mit napoleoński. Dążenie do wolności przez ponad sto lat było głównym tematem polskiej myśli społecznej, sztuki, literatury, a zbrojne przeciwstawienie się zaborcom – obowiązkiem każdego patrioty. Adam Mickiewicz napisał narodową epopeję w latach 1832-1834, kiedy wydawało się, że marzenie o wolnej ojczyźnie umarło ostatecznie. Wydarzenia historyczne to jeden z najważniejszych kontekstów Pana Tadeusza.
MICKIEWICZ
Przez pryzmat biografii Adama Mickiewicza (1798-1855) dobrze widać dramatyczne losy polskich romantyków. Rozpad państwa i utrata wolności nie przeszkodziły w powstaniu najwybitniejszych dzieł naszej literatury. Tułając się po świecie, polscy artyści odnaleźli drogę twórczego spełnienia. Być może najwybitniejszym z nich był właśnie Mickiewicz – prawdziwy Europejczyk, pielgrzym gnany chęcią poznania. Jego rozpoczęta tuż po ukończeniu studiów wędrówka od Nowogródka, Wilna, Kowna, Moskwy, Odessy, Petersburga przez Weimar, Paryż, Drezno, Berlin, Wielkopolskę, Lozannę, Rzym aż po Konstantynopol trwała nieprzerwanie niemal pół wieku. Wiele z tych doświadczeń znalazło odbicie w Panu Tadeuszu.
BIBLIOTEKA
Wiedza romantyków oparta była o studia literatury klasycznej – krajowej i obcej oraz dobrą znajomość języków starożytnych i nowożytnych. Polski romantyk rzadko mógł się poszczycić własnym czy rodzinnym księgozbiorem, ale z zasobnymi bibliotekami stykał się podczas edukacji. Często korzystał też ze znakomitych zbiorów swoich możnych protektorów. Księgi, atlasy, albumy, rękopisy, rysunki, grafiki i mapy, pamiętniki i grafiki to źródła, z których twórcy romantyczni czerpali wiedzę i inspiracje. Pan Tadeusz zaś stanowi kluczowy literacki punkt odniesienia dla kolejnych pokoleń Polaków.
RĘKOPIS
Autograf Pana Tadeusza jest najcenniejszym rękopisem Ossolineum i jednym z najwartościowszych zabytków polskiej kultury. W jego skład wchodzą: zeszyt w miękkiej kartonowej oprawie liczący 48 kart i ich fragmentów oraz album z czystopisem liczący 91 kart. Całość umieszczono w oprawie z czerwonej skóry ze złoconymi wyciskami. Pracę nad poematem Mickiewicz rozpoczął w roku 1832. Ostatnie wersy zapisał w nocy z 13 na 14 lutego 1834 roku w wynajętym mieszkaniu znajdującym się nad stajniami przy nieistniejącej już dzisiaj Rue Saint Nicolas d’Antin, kamienica nr 73, w pobliżu Kościoła św. Trójcy w Paryżu.
SZLACHTA
Adam Mickiewicz w Panu Tadeuszu przedstawił barwny zapis szlacheckiej obyczajowości, która stanowiła podstawę kształtowania tożsamości narodowej w okresie zaborów. Sala Szlachta prezentuje życie i oryginalność jej zwyczajów, zalety, cnoty, ale także wady i przywary. Materialne ślady kultury szlachty towarzyszą nam dzisiaj w postaci muzealnych eksponatów lub przykładów architektury siedzib zachowanych w wielu miejscach Polski i na kresach dawnej Rzeczypospolitej. Publiczny wymiar kultury szlacheckiej manifestował się w strojach, zwłaszcza noszonym przez mężczyzn stroju kontuszowym.
DOM
Szlacheckie życie ziemiańskie łączyło się z kultywowaniem tradycji rodzinnej siedziby. Życie toczyło się tam według zasad określonych szlacheckim obyczajem. Jednym z ważniejszych elementów było przyjmowanie gości i wspólne biesiadowanie. Na stół podawano aromatyczne, bogato przyprawione dania. Pojawiały się nowe napoje, szczególnie popularna była kawa. Nowym potrawom towarzyszył rozwój i specjalizacja zastaw stołowych oraz sztućców. Ważnym aspektem życia codziennego był sposób ubierania. Moda kobieca w początku XIX wieku kształtowała się pod wpływem francuskim, natomiast wśród mężczyzn nadal popularny był tradycyjny strój szlachecki, coraz częściej jednak wypierany przez wygodniejszy zachodnioeuropejski.
ZNACZENIE
Pan Tadeusz został opublikowany 17 czerwca 1834 roku. Od momentu wydania wzbudzał w kolejnych pokoleniach czytelników ogromne emocje, od fascynacji i bezgranicznego przekonania o wyjątkowości dzieła do krytycznych recenzji i sceptycznych opinii wobec jego wartości. Tak różne reakcje pojawiające się przez ponad 150 lat od wydania drukiem Pana Tadeusza świadczą o jego znaczeniu. Także współcześnie niemal każdy Polak ma własne zdanie na temat narodowej epopei.
WOLNOŚĆ
Pojęcie wolności to jedna z najważniejszych kwestii poruszanych przez Adama Mickiewicza w Panu Tadeuszu. W XIX wieku dla Polaków najdotkliwszy był oczywiście jej brak. Utrata wolności politycznej stała się źródłem wspomnień i kanwą dla eposu, czemu Mickiewicz daje wyraz w wielu jego fragmentach. Pan Tadeusz uświadamia, że wolność nie jest dana raz na zawsze, lecz trzeba o nią nieustannie dbać, pielęgnować, gdy się ją posiada, pilnować, by nie stracić, wreszcie w ostateczności walczyć o jej zdobycie czy odzyskanie.
POWIDOKI
Pomiędzy ideami artystycznymi, z których zrodził się Pan Tadeusz, a romantycznymi toposami obecnymi w późniejszej sztuce polskiej, istniał silny związek. Był on szczególnie wyraźny pomiędzy dziewiętnastowieczną literaturą a twórczością filmową, która stanowiła jeden z najważniejszych środków wyrazu artystycznego dwudziestego stulecia i miała ogromny wpływ na wyobraźnię zbiorową oraz postawy pokoleń Polaków po drugiej wojnie światowej.
Zbudowana między salami narracja jest spójna, czytelna i nie przyprawia o ból głowy nadmiarem informacji. Autorom udało się osiągnąć rzecz rzadką, to znaczy połączyć technologię popularną wśród nowoczesnych placówek muzealnych z tradycyjną miejscami ekspozycją pełną historycznych artefaktów.
Zapraszamy do obejrzenia GALERII zdjęć tej wyjątkowej placówki!