Na zwrot z inwestycji składa się zwrot zainwestowanego kapitału oraz zarobek, czyli zysk netto. Ponieważ aktywa produkcyjne zużywają się w procesie produkcji, zwrot z inwestycji powinien nastąpić, zanim zużyją się całkowicie. Zużycie produkcyjne pomniejsza (deprecjonuje) wartość aktywów proporcjonalnie do czasu ich użytkowania. Księgowo załatwia się to poprzez regularne odpisy amortyzacyjne.
O ile amortyzacja jest kategorią księgową, faktyczne wykorzystanie aktywów oraz zysk netto są kategoriami ekonomicznymi. O ich wartościach decydują warunki ekonomiczne, które powodują, że raz aktywa wykorzystujemy w 100 proc., a innym razem tylko w 80 proc., w jednym roku osiągamy zyski wyższe od oczekiwanych, a w innym niższe; że od czasu do czasu zdarzają się sytuacje, w których pojawiają się nieoczekiwane, jednorazowe straty.
Co zrobić w sytuacji, gdy nasze aktywa uległy nagłej deprecjacji, np. gdy warunki ekonomiczne, w których je eksploatujemy, uległy trwałej zmianie, a skutkiem tego jest mniejszy strumień zysku, niż to zakładano w okresie planowania i realizacji inwestycji? W takich sytuacjach dokonujemy jednorazowych odpisów, których celem jest aktualizacja wartości aktywów poprzez uwzględnienie ich fizycznego ubytku albo ubytku zdolności do generowania przyszłych zysków. Taki odpis nosi nazwę impairmentu.
Na taki ruch zdecydował się właśnie PKN Orlen, dokonując odpisu aktualizacyjnego w odniesieniu do Orlen Lietuva. Litewska rafineria w Możejkach, przy wsparciu finansowym spółki matki, zrobiła tyle, ile tylko było można, by sprostać wyzwaniom rynkowym i przetrwać najtrudniejszy okres w historii europejskiego przemysłu rafineryjnego. Niestety, uzyskane dużym wysiłkiem pozytywne efekty produkcyjne utonęły w nierynkowym otoczeniu, w którym rafineria obecnie działa. Nierynkowe są bowiem taryfy przewozowe stosowane przez litewskie koleje, które są jedynym przewoźnikiem produktów Orlen Lietuva, a alternatywnych możliwości z powodu rozebrania torów w kierunku Łotwy brak. Z tych powodów w litewskiej rafinerii w Możejkach mamy do czynienia z trwałym ubytkiem zdolności do generowania przyszłych zysków, a księgowym usankcjonowaniem tego stanu jest właśnie dokonany impairment, czyli jednorazowe zmniejszenie jej wartości księgowej.