Mimo że nowa unijna perspektywa budżetowa jeszcze się nie zaczęła, ramowy program „Horyzont 2020” już ruszył. Mało tego, już za dwa tygodnie ogłoszone zostaną pierwsze związane z nim konkursy. Nowy największy instrument UE finansujący badania i innowacje ma dla naukowców i przedsiębiorców ponad 77 mld EUR. To następca 7. Programu Ramowego (7. PR), od którego jednak będzie się znacznie różnił.
2— Przez ostatnie lata często słyszeliśmy ze strony badaczy i przedsiębiorców, zwłaszcza z sektora MSP, że obciążenia administracyjne, jeśli chodzi o możliwość ubiegania się o fundusze europejskie, są nie do przebrnięcia. To powód, dla którego wielu zainteresowanych wycofywało się z tego programu. Stąd priorytetem w nowym instrumencie było uproszczenie zasad i związane z nią przyśpieszenie realizacji projektów — tłumaczy Maire Geoghegan-Quinn, unijna komisarz ds. badań, innowacji i nauki.
Szybsza ścieżka
Termin od złożenia wniosku do przyznania dotacji został skrócony z 12 do 8 miesięcy, nowością jest też dwustopniowa procedura oceny wniosków — w pierwszej fazie wnioskodawcy będą przygotowywać tylko skrócony opis przedsięwzięcia. Najważniejsze rozstrzygnięcia dotyczące ułatwień przypadły akurat na czas polskiej prezydencji w Radzie UE. Polska brała aktywny udział w przygotowaniach jako członek grupy ds. uproszczeń. Wtedy zapadły decyzje dotyczące m.in. mniej skomplikowanegomodelu finansowego i procedur kontrolnych.
— Podczas negocjacji udało się przeforsować kilka zmian korzystnych dla naszych firm i naukowców, na przykład specjalną ścieżkę dla MSP. Chodziło o stworzenie spójnego systemu finansowania badań i innowacji, od koncepcji naukowej przez badania laboratoryjne, testy, demonstratory, aż po wdrożenie rynkowe nowych rozwiązań — podkreśla Barbara Kudrycka, która szefowała resortowi nauki podczas negocjacji. Obecnie 80 proc. funduszy dostają państwa starej Unii.
— Chcemy dać szansę mniej doświadczonym zespołom z nowych krajów członkowskich. Zdobycie tych pieniędzy nie będzie łatwe, ale warto, bo tu czekają fundusze większe niż w nowym programie operacyjnym Innowacyjny Rozwój. Każdy innowacyjny czy przełomowy projekt powinien się tu znaleźć — mówi Barbara Kudrycka.
Nowy program składa się z trzech filarów. Ten, z którego będą mogli korzystać przedsiębiorcy, ma w puli 17 mld EUR. Unijne pieniądze pójdą m.in. na badania w sektorach ważnych dla gospodarki. Chodzi o takie branże, jak biotechnologia, technologia informacyjno-komunikacyjna, mikro- i nanoelektronika oraz fotonika. Bruksela nie będzie szczędziła euro na zaawansowane technologie produkcji i przetwarzania. Liczy też na nowe rozwiązania w technologiach kosmicznych. Poza wsparciem dla przemysłu i przedsiębiorców w programie są jeszcze dwa filary — z funduszami na badania naukowe (ponad 24 mld EUR) i na rzecz wyzwań społecznych (prawie 30 mld EUR).
W sukurs mniejszym firmom
O tym, że pokonanie zagranicznych konkurentów w walce o pieniądze jest możliwe, przekonują ci, którzy dostali wsparcie z 7. PR.
— Przede wszystkim trzeba jednak przekonać inne firmy i naukowców, że nasz projekt jest ciekawy, mamy zasoby do prowadzenia badań i będziemy mogli wdrożyć produkt. W ostatnich latach dostaliśmy fundusze na kilkanaście projektów. Na początku my zabiegaliśmy, aby inne podmioty wzięły nas do konsorcjum. Sytuacja się zmieniła, teraz inni mają pomysły i chcą, abyśmy poprowadzili konsorcja — mówi Paweł Poneta, kierownik działu badań i analiz w Mostostalu SA.
Firma opracowała m.in. materiały kompozytowe, które pozwalają na szybszą i tańszą budowę mostów oraz są bardziej odporne na korozję. Według ogólnej zasady wnioski o pieniądze będą mogły składać konsorcja złożone z co najmniej trzech partnerów z trzech państw unijnych. Ale zapis ten nie dotyczy innowacyjnych działań adresowanych do MSP oraz przedsięwzięć o charakterze pionierskim. W Horyzoncie 2020 większy nacisk został położony na wsparcie dla sektora MSP. Dobra informacja dla beneficjentów znad Wisły — wprowadzono instrumenty wychodzące naprzeciw krajom i regionom o niższym potencjale innowacyjnym.
— Przedsiębiorstwa z sektora MSP silnie lobbowały za zmianami dotyczącymi ułatwień. Bo duże firmy mają specjalne departamenty zajmujące się przetargami czy ubieganiem się o finansowanie zewnętrzne, natomiast firmy MSP na tego rodzaju działy najzwyczajniej nie mogą sobie pozwolić, muszą to robić własnymi rękami. Również dlatego w programie znalazły się instrumentyskierowane specjalnie do tego sektora — podkreśla Maire Geoghegan-Quinn. Firmy MSP będą mogły korzystać m.in. z instrumentów finansowania ryzyka na styku badań i wdrożeń.
Zostaną piękne mury?
Obecnie Polska jest dopiero na 12. miejscu w UE, jeżeli chodzi o liczbę zespołów realizujących projekty w 7. Programie Ramowym, czyli poprzedniku „Horyzontu 2020”. Nasi beneficjenci wykorzystują tylko 1,2 proc. zasobów finansowych programu.
— Mamy zawstydzający stopień aplikowania o te granty. Jest to poważny problem, który w najbliższych latach musimy zmienić. To, co nam sprzyja, to ogromne inwestycje w infrastrukturę, które zostały dokonane w ostatnich latach. Rzeczywiście baza naukowa w Polsce zrobiła ogromny postęp, problem jednak w tym, że bardzo często nie ma w niej ludzi, którzy prowadzą badania na wysokim poziomie.
Jednym z najważniejszych zadań w zbliżającej się perspektywie jest dokonanie bardzo istotnej zmiany — jeśli nie wykorzystamy dostępnych funduszy unijnych, to za siedem lat zostaniemy z pięknymi murami i postarzałą aparaturą — przestrzega prof. Michał Karoński, przewodniczący rady naukowej Narodowego Centrum Nauki. W zdobywaniu unijnych pieniędzy pomoże Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE. Trwają prace nad zmianą modelu jego działania. Będzie mniej ogólnych szkoleń, a więcej indywidualnego przygotowania starających się o dotację.
Przykładowe nowości i ułatwienia w programie Horyzont 2020
Uproszczony model finansowy: UE refunduje do 100 proc. kosztów bezpośrednich, a w przypadku projektów innowacyjnych — do 70 proc. kosztów kwalifikowanych i 25 proc. wydatków pośrednich, co ułatwia przygotowanie kalkulacji projektu i jego rozliczenie.
Maksymalna stawka dofinansowania określona w programie pracy.
Czas od złożenia wniosku do przyznania dotacji skrócony z 12 do 8 miesięcy.
Możliwość dwustopniowej procedury oceny wniosków (beneficjenci w pierwszym etapie będą przygotowywać tylko skrócony opis projektu).
Projekty realizowane przez konsorcja złożone z co najmniej trzech partnerów z trzech różnych państw członkowskich UE i/lub krajów stowarzyszonych (zasada ta nie dotyczy badań o charakterze pionierskim, a także działań o charakterze innowacyjnym w skali Europy adresowanych do firm z sektora MSP).
Wprowadzenie instrumentów wychodzących naprzeciw krajom i regionom o niższym potencjale naukowym i innowacyjnym.
Wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw we wszystkich działaniach programu Horyzont 2020 — finansowanie innowacji w firmach i usług.
Kwalifikowalność podatku VAT, jeśli instytucja nie może go odzyskać.
Zapewnienie równowagi geograficznej w panelach oceniających i grupach eksperckich KE.
11.12 Tego dnia zostaną ogłoszone pierwsze konkursy z programu Horyzont 2020.
19 To pozycja, którą Polska zajmuje wśród 28 państw UE, jeśli chodzi o odsetek beneficjentów, którym udało się uzyskać grant.
WIĘCEJ INFORMACJI: http://www.kpk. gov.pl/index.html