Dłużnicy skarbówki mają majątek ruchomy, który mógłby być przedmiotem zajęcia na poczet zaległości podatkowych, ale obecne przepisy ograniczają stosowanie tego środka egzekucyjnego – zauważa resort finansów. Postanowił więc stworzyć ku temu większe możliwości przy okazji wprowadzania zmian podatkowych w programie Polskiego Ładu. Ich projekt zapowiada, że funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej, czyli służby działającej w strukturach Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) otrzymają uprawnienia, dzięki którym naczelnik urzędu uzyska tymczasowe prawo rozporządzania ruchomościami zadłużonego podatnika. Przy czym może to dotyczyć rzeczy będących nie tylko w jego władaniu, ale też innych osób.
Weryfikacja zadłużenia
Funkcjonariusze KAS zostaną wyposażeni w swoje nowe prawa w przypadku stwierdzenia, że w stosunku do kontrolowanego przez nich podatnika jest prowadzona egzekucja administracyjna. Taką wiedzę mogą uzyskać na podstawie danych z systemu Egapoltax. Będą wówczas mogli zatrzymać ruchomości dłużnika przez 96 godzin. W tym czasie organ egzekucyjny ma ponownie zweryfikować, czy zadłużenie istnieje i w jakiej wysokości, co jest konieczne, aby móc przekształcić zajęcie tymczasowe w egzekucyjne.
W uzasadnieniu do projektu wyjaśniono, że weryfikacja wymagalnego zobowiązania podatnika wobec skarbu państwa jest niezbędna do wydania postanowienia o zatwierdzeniu (bądź odmowie), w całości albo części, tymczasowego zajęcia ruchomości. Zanim bowiem zostanie ono sporządzone przez organ egzekucyjny, od chwili wpisania przez funkcjonariusza do protokołu zajętych przedmiotów dłużnik może spłacić należności i wtedy takie działania staną się bezprzedmiotowe. Naczelnik urzędu skarbowego musi więc sprawdzić ich zasadność i prawidłowość.
Podatnik będzie jednak mógł uchronić ruchomości przed tymczasowym zajęciem. Będzie to możliwe, jeśli przedstawi dowody, że wykonał swoje zobowiązania (np. okaże kopię przelewu, wyciągu bankowego) albo że dochodzony obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony, wygasł z innego powodu lub już nie istnieje, np. w związku z przedawnieniem czy odroczeniem terminu wykonania zobowiązania bądź rozłożeniem spłaty na raty. W takich przypadkach projekt zapowiada odstąpienie od tymczasowego zajęcia ruchomości. Jest to jedyny zapowiedziany w projekcie środek ochrony przed czynnością funkcjonariusza.
Niejasny warunek
Ograniczone w czasie zajęcie ruchomości przewidziano dla przypadków, gdy w trakcie kontroli celno-skarbowej funkcjonariusz ujawni majątek ruchomy i ustali, że kwota zaległości egzekwowanych przez urząd skarbowy na podstawie jednego bądź kilku tytułów wykonawczych (bez odsetek, kosztów upomnienia i egzekucyjnych) przekracza łącznie 10 tys. zł.
– Ta kwota wydaje się stosunkowo mała i można spodziewać się zbyt częstego stosowania nowego uprawnienia. Na dodatek projektodawca zastrzega, że zajęciu mają nie podlegać ruchomości o wartości znacznie przekraczającej kwotę potrzebną do zaspokojenia egzekwowanej należności, ale nie określa definicji pojęcia “znacznie” – zauważa Jarosław Ziobrowski, adwokat, partner w kancelarii Kurpisz i Ziobrowski.
Na to zwraca uwagę także Mateusz Krawczyński z kancelarii Russell Bedford.
– Umieszczenie takiego nieostrego przepisu może jeszcze bardziej pogłębić u podatnika brak pewności stosowania prawa – podkreśla.
Wraz z podpisaniem protokołu dłużnik utraci prawo do rozporządzania wpisanymi tam przedmiotami. Jeśli je sprzeda, transakcja zostanie uznana za nieważną.
Projektodawca podkreśla, że wprowadzenie w ustawie o KAS tego rozwiązania ma wzmocnić efektywność działań jej organów w skutecznym egzekwowaniu należności, a tym samym ochrony interesów m.in. skarbu państwa. Ochrona ta zaś uzasadnia ingerencję w prawo własności i dokonanie tymczasowego zajęcia ruchomości, które przeprowadzi nie egzekutor, lecz funkcjonariusz Służby Celno-Skarbowej.
– Intencje ustawodawcy być może są dobre, ale nowe uprawnienia skarbówki budzą poważne wątpliwości – ocenia Jarosław Ziobrowski.
Zwraca uwagę szczególnie na brak możliwości obrony podatnika przed zajęciem ruchomości na 96 godzin.
– Projekt nie daje mu szansy złożenia na to zażalenia czy skargi. Ma być jedynie wydany protokół i wraz z jego podpisaniem dłużnik utraci prawo do rozporządzania wpisanymi do niego przedmiotami. Organy podatkowe będą więc mogły swobodnie i arbitralnie decydować, które rzeczy mogą być zajęte, np. maszyny, komputery czy inne urządzenia. Na dodatek ma się nimi opiekować dozorca, któremu organ egzekucyjny przyzna wynagrodzenie i zwrot koniecznych wydatków związanych z wykonywaniem dozoru. Te koszty obciążą podatnika – zwraca uwagę Jarosław Ziobrowski.
Dodaje, że dopiero na postanowienie w sprawie zatwierdzenia tymczasowego zajęcia ruchomości będzie podatnikowi przysługiwało zażalenie.
Nierówność praw
Uznaniowy charakter decyzji dotyczącej tego, którymi rzeczami podatnik będzie mógł rozporządzać, negatywnie ocenia też Mateusz Krawczyński.
– Jak argumentuje autor projektu, zmiany mają służyć zabezpieczeniu interesów finansowych budżetu państwa i przyczynić się do bardziej skutecznego egzekwowania zaległości dochodzonych przez organy egzekucyjne. Celem jest zarówno zmniejszenie liczby podmiotów zadłużonych o 10 proc., jak i zwiększenie wyegzekwowanych kwot dochodzonych zaległości, również o 10 proc. Dyskusyjną kwestią jest jednak możliwy brak zachowania zasady proporcjonalności. Zgodnie z nią organy powinny używać jedynie takich środków, które są niezbędne dla osiągnięcia konkretnego celu. Ten, w połączeniu z większym zakresem dowolności skarbówki, pozostawia pole do nadużyć – mówi przedstawiciel kancelarii Russell Bedford.
– Brak środka zaskarżenia, czyli możliwości obrony podatnika przed takimi decyzjami budzi bardzo poważne zastrzeżenia. Zatwierdzenie tymczasowego zajęcia ruchomości przez naczelnika urzędu uprawnia do złożenia zażalenia na postanowienie organu, a następnie do zaskarżenia do sądu administracyjnego, ale dopiero na tym etapie podatnik może podjąć swoje działania. Dla przedsiębiorców jest to bardzo poważne zagrożenie, ponieważ zajęciu podlegają również ruchomości będące we władaniu innej osoby niż sam kontrolowany – komentuje Tomasz Wiliński, adwokat, wspólnik zarządzający kancelarii Wiliński Legal.
Podkreśla, że takie rozwiązanie, prowadzące do arbitralnych decyzji organów skarbowych, może pozbawić kontrolowanego na 96 godzin ruchomości będących jego narzędziami pracy, bez ponoszenia przez nie z tego tytułu żadnej odpowiedzialności.
– Projektowane uprawnienie skarbówki godzi w prawa podstawowe podatnika, a dodatkowo naraża go na niepowetowane straty. W mojej ocenie jest to rozwiązanie niekonstytucyjne – mówi Tomasz Wiliński.
W protokole tymczasowego zajęcia ruchomości powinny znaleźć się m.in. następujące informacje:
• numer tytułu wykonawczego stanowiącego podstawę do tymczasowego zajęcia,
• kwota zaległej należności pieniężnej, kosztów upomnienia i egzekucyjnych,
• wyszczególnienie zajętych ruchomości i opis ich cech,
• pouczenie o zakazie rozporządzania zajętymi ruchomościami i o skutkach tego zajęcia,
• imię i nazwisko albo oznaczenie osoby pełniącej dozór (dozorcy),
• wnioski i oświadczenia zgłoszone w trakcie tymczasowego zajęcia ruchomości.