Rząd powinien opracować długookresową i stabilną politykę podatkową, zachęcającą obywateli do oszczędzania i inwestowania na polskim rynku kapitałowym. Warunki opodatkowania powinny być co najmniej neutralne w porównaniu z opodatkowaniem innych metod lokowania oszczędności, ale i zachęcające Polaków do oszczędzania w kraju. Szczególnie w kontekście zmian już poczynionych w prawie dewizowym i pełnej swobody przepływu kapitałów po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Jest to szczególnie istotne w sytuacji, gdy w niektórych krajach Unii Europejskiej (np. Luksemburg) albo w krajach OECD (np. Szwajcaria) podatków tych nie ma w ogóle lub są na bardzo niskim poziomie, co mogłoby spowodować odpływ oszczędności z Polski.
Niezależnie od zasad, jakie miałyby obowiązywać od 1 stycznia 2004 r. w zakresie opodatkowania dochodów osób fizycznych uzyskiwanych z rynku kapitałowego, zmiany podatkowe powinny być ogłoszone z dużym wyprzedzeniem, tak, by inwestorzy mieli czas na dostosowanie się do nowych warunków. Wydaje się, że zmiany zaakceptowane przez rząd nie powinny być ogłoszone później niż w II kwartale 2003 r. W pierwszej kolejności należałoby rozważyć możliwość przedłużenia zwolnienia na dotychczasowych zasadach, np. na kolejne 3 lata, czyli do końca 2006 r. Przedłużenie zwolnienia podatkowego na obecnych zasadach powinno być utrzymane do czasu generalnej reformy podatkowej w Polsce, w tym dotyczącej podatku PIT.
Podejmując decyzję o wprowadzeniu opodatkowania dochodów kapitałowych trzeba również brać pod uwagę czas na wprowadzenie zmian organizacyjnych i informatycznych u uczestników rynku oraz wysokie koszty związane z dostosowaniem infrastruktury, jak również wysokie koszty związane z kontrolą i rozliczeniami podatkowymi przez aparat skarbowy.
Jeżeli rząd ma wspierać rozwój polskiej gospodarki, to wskazane jest, by w zakresie opodatkowania osób fizycznych działających na rynku kapitałowym były realizowane przynajmniej dwa założenia:
- wprowadzenie odrębności opodatkowania dochodów uzyskanych z posiadania i z odpłatnego zbycia papierów wartościowych (podatek o stawce stałej, nie łączony z dochodami z innych źródeł),
- wspieranie inwestowania oszczędności na rynku kapitałowym, w szczególności długoterminowych oszczędności, m.in. przez instrumenty zwolnień podatkowych.
Wprowadzenie odrębności opodatkowania dochodów uzyskanych z posiadania i z odpłatnego zbycia papierów wartościowych (podatek o stawce stałej, a nie łączenie z dochodami z innych źródeł) ma swoje uzasadnienie w art. 30 ust. 1 pkt 1-1c oraz art. 9-12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W formie podatku ryczałtowego opodatkowane są dochody lub przychody związane z uczestnictwem osób fizycznych w rynku kapitałowym.
Wspieranie długoterminowych oszczędności ma swoje uzasadnienie w tym, że środki inwestowane przez osoby fizyczne na długie okresy przyczyniałyby się do stabilizacji popytu na papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa i przedsiębiorstwa oraz stabilizacji cen notowanych papierów wartościowych, a poprzez to wspieranie rozwoju gospodarczego. Przy projektowaniu zasad opodatkowania dochodów uzyskiwanych przez osoby fizyczne z rynku kapitałowego począwszy od 1 stycznia 2004 r. należy zwrócić uwagę, że obecnie ponad 65 proc. obrotów giełdowych, a więc i prawdopodobnie 65 proc. zysków kapitałowych z obrotu giełdowego przypada na osoby prawne, krajowe i zagraniczne, a więc ma już ustalone zasady opodatkowania.
W ramach prac zespołu podatkowego powołanego przez Fundację Upowszechniania Akcjonariatu rozważane są propozycje zmian w zakresie opodatkowania dochodów uzyskiwanych przez osoby fizyczne na rynku kapitałowym. Prace zmierzają w kierunku rekomendacji następujących rozwiązań:
-wprowadzenia podatku ryczałtowego, bez łączenia dochodów uzyskanych na rynku kapitałowym z dochodami z innych źródeł,
- stawka podatku ryczałtowego powinna być jednakowa dla wszystkich rodzajów dochodów uzyskiwanych na rynku kapitałowym i nie powinna być wyższa niż (ustalona obecnie w art. 30 ust. 1 pkt 1-1c oraz art. 9-12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) 15-20 proc. dochodu lub przychodu. Rekomendowana wysokość stawki nie może być demotywująca dla obywateli przy podejmowaniu decyzji o inwestowaniu własnych oszczędności w porównaniu z najniższymi stawkami stosowanymi w krajach Unii Europejskiej i OECD. Stawka musi być jednakowa dla wszystkich rodzajów dochodów uzyskiwanych na rynku kapitałowym,
- opodatkowane będą dochody osób fizycznych, a więc przychody pomniejszone o koszty ich uzyskania (podstawa opodatkowania = cena sprzedaży — prowizja od sprzedaży — cena nabycia — prowizja od nabycia),
- wprowadzenie kwoty dochodów wolnej od podatku (minimalny próg zysku podlegającego opodatkowaniu). Kwota ta mogłaby być równa wielokrotnością średniego miesięcznego wynagrodzenia,
- wprowadzenie możliwości kompensaty zysków i strat za ustalone okresy, co miałoby oznaczać, że o straty poniesione w danym roku podatkowym (latach podatkowych) podatnik może obniżyć swoje dochody w przyszłych okresach,
- wprowadzenie preferencji długoterminowych, polegających na zwolnieniu z opodatkowania inwestycji długoterminowych,
- zwolnienie z podatku całości dochodów uzyskanych w specjalnych instytucjach rynku kapitałowego (indywidualne konta emerytalne czy kluby inwestorów).
Ponadto należy rozważyć:
- zrównanie prawno-podatkowej sytuacji akcjonariuszy i obligatariuszy spółek publicznych, którzy objęli lub nabyli papiery wartościowe na rynku niepublicznym z sytuacją osób fizycznych, które objęły lub nabyły papiery wartościowe tej spółki na rynku publicznym, a które sprzedają papiery wartościowe tej spółki na rynku publicznym,
- metody wyliczania dochodu przy sprzedaży papierów wartościowych,
- zwolnienie z podatku całości dochodów uzyskanych z obligacji Skarbu Państwa, w szczególności nabywanych przez osoby fizyczne bezpośrednio od Skarbu Państwa w ofercie pierwotnej,
- wprowadzenie zwolnienia z podatku dywidendy otrzymywanej przez podatników od spółek publicznych,
- kto ostatecznie będzie płatnikiem podatku.
Autor jest sekretarzem zespołu podatkowego Fundacji Upowszechniania Akcjonariatu