Czas transformacji Europy w debatach u podnóża Śnieżki

Forum Ekonomiczne w Krynicy/Karpaczu jest 33-letnim nestorem, wzorcem i dziekanem całego kongresowego korpusu w Polsce.

We wtorek 2 września 2025 r. w południe rozpoczyna się w Karpaczu XXXIV Forum Ekonomiczne (FE). Tegoroczne hasło przewodnie trzydniowego kongresu u podnóża Śnieżki brzmi „Czas transformacji – jaka będzie Europa przyszłości?”. Zarejestrowało się niemal 6 tys. uczestników ze świata polityki, biznesu, nauki, kultury oraz mediów. Naturalnie dominuje wśród nich liczebnie Polska, ale reprezentowane są wszystkie kontynenty w liczbie ponad 60 państw. Agenda forum obejmuje ponad 500 punktów – sesji plenarnych, tematycznych paneli, wydarzeń specjalnych, spotkań autorskich, oficjalnych gal oraz koncertów. Wieczorami na forum kwitnie nieobjęte oficjalnym programem życie towarzyskie.

Zaczęło się na krynickim deptaku

W kategorii liczby uczestników FE jest drugim co do wielkości eventem tego typu w Polsce. Przodownictwo trzyma Europejski Kongres Gospodarczy w Katowicach, który w tegorocznej edycji zgromadził stacjonarnie 13,5 tys. osób, zaś z zarejestrowanymi zdalnie aż 18 tys. FE dumnie dzierży natomiast niekwestionowany status nestora, wzorca i dziekana całego kongresowego korpusu w Polsce, wszak zapoczątkowane zostało przez fundację Instytut Studiów Wschodnich (ISW) w Krynicy-Zdroju w roku 1992. Na początku zorientowane było przede wszystkim na współpracę Polski w nowych warunkach ustrojowych z poradzieckimi sąsiadami. Na pierwszy plan wysunęła się w pełni niepodległa Ukraina, znacznie dalej usytuowana została Białoruś, jedynie śladowo zajmowano się Rosją (z której nigdy nie zjawił się w Krynicy żaden decydent rządowy), a także republikami bardziej oddalonymi – Mołdawią, Gruzją, Armenią, Azerbejdżanem, Kazachstanem.

Agenda FE stopniowo ewoluowała jednak ku Zachodowi, na osi czasu punktem zwrotnym było wejście Polski w 2004 r. do Unii Europejskiej. Czytelnym symbolem przesunięcia akcentów były wersje językowe forumowych materiałów: najpierw ukazywały się polska i rosyjska, potem doszła trzecia angielska, zaś po zagarnięciu przez Putina w 2014 r. Krymu, rosyjska oczywiście zniknęła.

Na ścieżce organizacyjnej FE kamieniem milowym był covidowy rok 2020. Jubileuszowa XXX edycja standardowo zaplanowana została przy kultowym deptaku w Krynicy-Zdroju, ale powiat nowosądecki – do którego kurort należy – stał się epidemiczną strefą czerwoną, czyli zakazaną. Bezpieczny, zielony był natomiast Dolny Śląsk, dzięki czemu FE w trybie stacjonarnym zostało uratowane ekstraordynaryjnym zlokalizowaniem w wielkim hotelu Gołębiewski w Karpaczu. Frekwencja oczywiście okazała się wyraźnie mniejsza, ale programowo tamta edycja była normalna. Nadzwyczajnie uhonorowana wtedy została Swiatłana Cichanouska, liderka białoruskiej opozycji. ISW jednak chciał jubileusz upamiętnić bardziej okazale i FE 2020… nie otrzymało numeru. Akurat wygasała umowa ISW z Małopolską i Krynicą-Zdrojem, nową od 2021 r. organizatorzy podpisali z Dolnym Śląskiem i Karpaczem, zaś hotel Gołębiewski przyjął FE już trwale. Oficjalna jubileuszowa edycja XXX odbyła się więc w 2021 r., chociaż tak naprawdę była już… XXXI. Skoro jednak organizatorzy numerowanie swoich eventów tak skorygowali, uczestnikom wypada przyjąć to do wiadomości.

Politycy łakną statuetki

Od ponad ćwierć wieku ogromnym zainteresowaniem cieszą się przyznawane na FE wyróżnienia, a w szczególności tytuł Człowieka Roku Europy Środkowej i Wschodniej. To statuetka dla polityków lub innych wybitnych postaci spoza biznesu, z różnych państw. Zasadą jest fizyczna obecność laureata w Krynicy/Karpaczu, wyjątkiem było przyznanie w 2022 r. tytułu z oczywistych powodów w trybie zdalnym Wołodymyrowi Zełenskiemu. Raz została natomiast naruszona regulaminowa opoka i w 2020 r. statuetkę polityczną odebrał… Daniel Obajtek, prezes koncernu Orlen. Po latach okazało się, że była to przepowiednia FE, albowiem jako europoseł przeszedł do kategorii polityków. Na liście laureatów znajdują się, jak się to mówi, wszyscy – Lech Wałęsa i Aleksander Kwaśniewski, Bronisław Komorowski i Andrzej Duda, Donald Tusk i Jarosław Kaczyński, Václav Havel i Viktor Orbán. Tytuł formalnie przyznaje w głosowaniu rada programowa pod przewodem Zygmunta Berdychowskiego, pomysłodawcy, twórcy, organizatora i od 33 lat szefa FE. Skład rady systematycznie ewoluuje, jej oblicze jest pluralistyczne, to polityczno-biznesowo-naukowo-medialna mieszanka wszystkich epok i warstw III Rzeczypospolitej.

W niektórych edycjach FE uczestniczył pierwszy garnitur polityczny. Bywało, że polski prezydent lub premier ściągał na forumowy szczyt nawet kilku swoich odpowiedników z państw naszego regionu. W pionierskiej epoce FE wywoływało to wśród kuracjuszy na ogólnodostępnym deptaku w Krynicy-Zdroju naturalną sensację, ale w późniejszych latach był on ze względów bezpieczeństwa już grodzony. Hotel Gołębiewski jest jeszcze bardziej szczelny, bez wielokrotnie sprawdzanego identyfikatora FE nikt nie ma wstępu i się po nim nie porusza. Chodzi nie tylko o bezpieczeństwo, lecz o prozaiczne względy komercyjne. Udział w FE jest dla sektora biznesowego słono płatny, co pozwala ISW na gratisowe zapraszanie wartościowych merytorycznie gości ze świata nauki i kultury. Nie płacą również media, ale profesjonalne, a nie jakieś tam prywatne konta czy portaliki w mediach społecznościowych. Taki jest generalny model i standard podobnych eventów, dla których wzorcem od ponad pół wieku jest Światowe Forum Ekonomiczne w Davos. Oczywiście nieporównywalne są pieniądze posiadane i reprezentowane przez uczestników tamtego słynnego eventu globalnych krezusów w Alpach Retyckich oraz naszego w Karkonoszach, ale sam mechanizm wiele się nie różni.

Coroczny raport naukowy SGH i FE

Podczas tegorocznego XXXIV FE ani prezydenta, ani premiera nie będzie, ale stawi się silna reprezentacja polityczna na poziomie wicepremierów i ministrów, delegatów prezydenta oraz posłów i senatorów ze wszystkich opcji. Zjawi się także wielu byłych decydentów politycznych z kraju i zagranicy, którzy notabene często wypowiadają się bardziej merytorycznie i interesująco, niż gdy zajmowali państwowe stanowiska.

Inauguracyjnym punktem wielkiej zbiórki z widokiem na Śnieżkę tradycyjnie już będzie prezentacja corocznego raportu Szkoły Głównej Handlowej i Forum Ekonomicznego. To wartościowe opracowanie naukowe o stanie gospodarki w Polsce oraz krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Opisuje bieżące trendy i zjawiska społeczno-ekonomiczne, podpowiadając decyzje liderom gospodarki i polityki. Spośród wielu różnorodnych bloków tematycznych FE, znanych już z poprzednich edycji, warto odnotować całkiem nowy – Forum Budownictwa i Inwestycji, mające być przestrzenią dialogu między liderami branży budowlanej, inwestorami, samorządami i oczywiście decydentami politycznymi. Takie jest przesłanie merytorycznych debat w Karpaczu.