W styczniu 2023 r. Komisja Europejska uchwaliła dyrektywę CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), dotyczącą raportowania pozafinansowego przez podmioty gospodarcze, która zastąpi obowiązującą w Polsce od 2017 r. dyrektywę NFRD (Non-Financial Reporting Directive). Nowe regulacje mają wzmocnić ramy prawne dotyczące raportowania zrównoważonego rozwoju poprzez ujednolicenie sposobu raportowania do jednego standardu ESRS (European Sustainability Reporting Standards), wyższe niż dotychczas wymogi dotyczące ujawnień i poszerzenie liczby firm objętych obowiązkiem składania sprawozdań. Dotychczas ze swojego wpływu na środowisko, społeczeństwo i system ładu korporacyjnego musiało rozliczać się około 11 tys. europejskich przedsiębiorstw, do roku 2026 ich liczba wzrośnie około pięciokrotnie. W Polsce ta różnica wygląda jeszcze poważniej – w 2022 r. raporty niefinansowe opublikowało zaledwie 150 największych, notowanych na giełdzie spółek, podczas gdy nowe przepisy obejmą około 4–5 tys. polskich firm. Chociaż czas na wdrożenie dyrektywy jest inny dla organizacji różnej wielkości, wszystkie firmy powinny rozpocząć przygotowania do składania raportów ze sposobu realizacji strategii ESG już dziś.
Czas na działanie
Nowe przepisy dotyczące sprawozdawczości pozafinansowej nie zaczną obowiązywać wszystkich podmiotów jednocześnie. Komisja Europejska przygotowała harmonogram implementacji dyrektywy CSRD dla poszczególnych grup przedsiębiorstw.
I tak:
– od 1 stycznia 2024 r. dyrektywa obejmie duże spółki interesu publicznego (zatrudniające powyżej 500 pracowników), które wcześniej podlegały dyrektywie NFRD, z obowiązkiem złożenia raportu do 2025 r.;
– od 1 stycznia 2025 r. duże przedsiębiorstwa, które obecnie nie podlegają dyrektywie NFRD, spełniające przynajmniej dwa spośród trzech warunków: mają ponad 250 pracowników, 40 mln EUR obrotów rocznie lub 20 mln EUR całkowitych aktywów. Dla nich termin publikacji sprawozdania upływa w 2026 r.;
– od 1 stycznia 2026 r. MŚP i inne przedsiębiorstwa notowane na giełdzie, z obowiązkiem ogłoszenia raportu w 2027 r. i możliwością skorzystania z klauzuli opt-out, która pozwala na odroczenie stosowania dyrektywy do 2028 r.
Zatem przygotowując się do wdrożenia strategii ESG, należy zacząć od sprawdzenia, od kiedy nasza firma zostanie objęta obowiązkiem raportowania. Następnie warto wnikliwie zapoznać się z treścią dyrektywy CSRD i ustalonymi standardami, co pozwoli na dokładne zrozumienie wymogów i określenie, jakie informacje będą musiały znaleźć się w raporcie. Na tej podstawie możemy przeanalizować dostępność niezbędnych danych i sposoby ich gromadzenia w organizacji.
– Liczba nowych informacji, które należy zebrać, może w pierwszych latach przytłoczyć przede wszystkim podmioty, które poprzednio nie raportowały informacji niefinansowych. Tym przedsiębiorstwom rekomendujemy rozpoczęcie procesu przygotowania do wdrożenia nowych wymogów co najmniej dwa lata przed koniecznością publikacji raportów zgodnych z CSRD. W pierwszym roku warto przygotować wewnętrzną analizę luk w celu weryfikacji, które dane w organizacji są już gromadzone i na jakim poziomie dochodzi do ich agregacji. Od początku kolejnego roku obrotowego warto zbierać wymagane dane. Dzięki temu po jego zakończeniu firma będzie posiadała informacje niezbędne do przygotowania raportu zgodnego z CSRD – zaleca Dariusz Kryczka, starszy menedżer kancelarii EY LAW, lider Centrum Kompetencyjnego Europejskiego Zielonego Ładu.
Ekspert EY LAW radzi także, aby małe i średnie przedsiębiorstwa przygotowywały wstępną analizę dostosowania do wymogów CSRD, bazując na standardach ESRS. Zapowiadane uproszczone standardy dla MŚP mogą zostać przyjęte przez KE z dużym opóźnieniem, co znacząco utrudni rzetelne przygotowanie do raportowania.
– Co więcej, najlepiej rozpocząć proces raportowania bezpośrednio na podstawie CSRD. Nie należy czekać z przygotowaniami na krajową implementację przepisów. Państwa członkowskie powinny zaimplementować dyrektywę do 6 lipca 2024 r. Nawet jeżeli przepisy krajowe zostaną przygotowane w terminie, czas pozostały do opublikowania nowego raportu może nie być wystarczający – dodaje.
Twarde dane do zgryzienia
Zgromadzenie odpowiedniej jakości informacji, które pozwolą przygotować wyczerpujące sprawozdanie zgodne z Europejskimi Standardami Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju, to etap, który dla wielu firm będzie stanowił ogromne wyzwanie. Raporty finansowe, które składały dotychczas, wymagały łatwych do zebrania i opisania wartości policzalnych. Od lat wiadomo jednak, że dane finansowe nie są wystarczające, aby zobaczyć pełen obraz firmy – obszary pozafinansowe równie mocno decydują o stabilności i jakości biznesu. Dopiero przedstawienie wpływów działalności organizacji w trzech obszarach kryjących się pod akronimem ESG w sposób usystematyzowany, zgodny z wytycznymi, za pomocą kwantyfikowalnych wskaźników, pozwala ocenić jej stan w danym okresie i obszarze. Dla większości firm wdrożenie raportowania pozafinansowego wiąże się z koniecznością zidentyfikowania obszarów, w których muszą dane gromadzić, a także opracowania nowych metodyk, procesów oraz struktur ich przetwarzania i pozyskiwania.
– Często wystarczy przetransformowanie systemu weryfikacji danych. Firmy zbierają już niezbędne informacje – czy to dla różnego rodzaju organizacji, czy chociażby dla samych siebie, na przykład żeby zauważyć, jakie mają zużycia. Teraz będą musiały nauczyć się je przeliczać i pokazywać według standardów, ale także deklarować, w jaki sposób będą te wielkości redukować – w końcu strategia ESG jest strategią ograniczenia negatywnego wpływu na otoczenie. Co kluczowe, informacje, które będzie zawierał raport, muszą być zgodne z zasadą istotności, czyli w sposób istotny i ważny muszą być związane z kluczową działalnością organizacji – mówi Tomasz Smorgowicz, audytor i wdrożeniowiec ds. ESG i raportowania pozafinansowego, wykładowca i ekspert Uniwersytetu WSB Merito.
Aby ułatwić sobie przygotowanie raportu, firmy mogą skorzystać z jednego z dostępnych na rynku gotowych systemów zbierania danych.
Żeby jednak jakikolwiek system mógł działać, potrzebni są ludzie, którzy posiadają kompetencje do przeprowadzenia organizacji przez proces opracowania i wdrożenia strategii ESG.
Odpowiednie kadry
Przystosowanie firmy do raportowania zrównoważonego rozwoju to olbrzymi proces, szeroko obejmujący wszystkie obszary organizacji. Nie da się go przeprowadzić bez zaangażowania specjalistów, którzy rozumieją ideę ESG i potrafią zainicjować konieczne zmiany.
– Idea raportowania niefinansowego nie jest kwestią wyłącznie zebrania pewnych danych i ułożenia ich w konkretną formę. ESG jest przede wszystkim strukturą zarządzania. Oznacza to, że wszystkie procesy wewnątrz organizacji powinny zostać przeanalizowane pod kątem tego, czy spełniają oczekiwania środowiskowe i społeczne według danego przedsiębiorstwa – wyjaśnia Tomasz Smorgowicz.
Zdaniem Dariusza Kryczki problemy z raportowaniem wynikają przede wszystkim z niedoborów kadrowych i braku osób, które posiadałyby doświadczenie w przygotowywaniu tak obszernych raportów niefinansowych, dlatego przedsiębiorstwa powinny zainwestować w odpowiednie szkolenia dla własnych pracowników, co pozwoli im zbudować wewnętrzne zespoły specjalistów z zakresu ESG.
– Oprócz braków kadrowych trudności sprawiać może również interpretacja nowych przepisów. Już obecnie widzimy wiele wątpliwości związanych z treścią samej dyrektywy. Aby usprawnić proces raportowania, warto wdrożyć do zespołu roboczego osobę z wykształceniem prawniczym, która będzie potrafiła dokonać wykładni przepisów oraz stale monitorować polski i unijny proces legislacyjny – podpowiada ekspert EY LAW.
– Zespół projektowy powinien obejmować również inżynierów środowiska, księgowych oraz osoby z działu zrównoważonego rozwoju. Skala wyzwania wymaga nie tylko szczegółowej wiedzy z zakresu ESG, lecz również odpowiedniego zarządzania zespołem projektowym – podsumowuje.