Ryzyko w łańcuchu dostaw – jak je zrozumieć i skutecznie nim zarządzać

Łańcuchy dostaw to kręgosłup współczesnej gospodarki. Umożliwiają przepływ surowców, produktów i informacji od punktu początkowego do konsumenta. Jednak ich złożoność oraz globalny zasięg czynią je podatnymi na różnorodne ryzyka.

Kryzysy, takie jak blokada Kanału Sueskiego czy cyberatak na rurociąg Colonial Pipeline w USA, udowodniły, jak wrażliwe są globalne łańcuchy dostaw i jak jedno nieoczekiwane zdarzenie może wywołać kaskadowe skutki na całym świecie. Pandemia COVID-19 natomiast ukazała, że nawet najbardziej surrealistyczne scenariusze rodem z filmów futurystycznych mogą stać się rzeczywistością. Sparaliżowała globalny biznes, spowodowała ogromne straty i zmieniła codzienne życie ludzi na niespotykaną dotąd skalę.

Czy Twoja firma była gotowa na takie wyzwania? Czy Twój łańcuch dostaw okazał się odporny?

Weź udział w konferencji "Sales & Operations Planning and Exceution" >>

Skąd bierze się ryzyko w łańcuchach dostaw?

Ryzyko w łańcuchu dostaw wynika zarówno z wewnętrznej struktury tych systemów, jak i zewnętrznych czynników, na które firmy nie mają pełnego wpływu. Oto najważniejsze źródła ryzyka:

1. Globalizacja i złożoność
   Światowe sieci dostaw są podatne na zakłócenia logistyczne, polityczne czy środowiskowe. Im dłuższy i bardziej skomplikowany łańcuch dostaw, tym więcej punktów, w których mogą pojawić się problemy.
2. Nieprzewidywalne kryzysy
   Wojny, pandemie, klęski żywiołowe czy blokady transportowe, mogą zakłócić funkcjonowanie całych branż.
3. Zależność od dostawców
   Poleganie na jednym dostawcy lub regionie niesie duże ryzyko. Na przykład niedobory półprzewodników z Azji wywołały zakłócenia w przemyśle technologicznym i motoryzacyjnym.
4. Zmiany regulacji i polityki
   Zmiany przepisów celnych, handlowych czy wprowadzanie sankcji mogą wpłynąć na przepływ towarów. Przykładem jest Brexit, który zmusił wiele firm do przystosowania się do nowych zasad handlu.
5. Cyfryzacja i cyberzagrożenia
   Technologia wspiera zarządzanie dostawami, ale niesie też ryzyko ataków hakerskich czy awarii systemów IT. Przykładem jest cyberatak na Maersk w 2017 roku, który spowodował straty rzędu 300 milionów dolarów.

Kategorie ryzyka w łańcuchach dostaw

Ryzyka można podzielić na następujące grupy:

1. Operacyjne
   Problemy z jakością produktów, niewystarczające moce produkcyjne czy opóźnienia w logistyce.
2. Finansowe
   Wahania kursów walut, wzrost kosztów surowców lub bankructwo kluczowego dostawcy.
3. Polityczne i regulacyjne
   Konflikty, sankcje czy zmiany przepisów podatkowych.
4. Środowiskowe
   Katastrofy naturalne, zmiany klimatyczne czy wymogi związane z ochroną środowiska.
5. Technologiczne
   Ataki hakerskie, awarie systemów IT lub trudności z wdrażaniem nowych technologii.
6. Rynkowe
   Skracający się cykl życia produktów lub zmieniające się preferencje konsumentów.

Jak radzić sobie z ryzykiem?

1. Identyfikacja ryzyka
   Analizuj potencjalne zagrożenia na każdym etapie łańcucha dostaw, w tym u dostawców pośrednich.
2. Ocena ryzyka
   Określ prawdopodobieństwo wystąpienia i wpływ danego zagrożenia, korzystając z macierzy ryzyka.
3. Plany zapobiegawcze
   Stwórz alternatywne źródła dostaw, zapasowe trasy logistyczne i procedury awaryjne.
4. Szybkie reagowanie
   Działaj szybko w przypadku kryzysu, by minimalizować straty i skutki zakłóceń.
5. Monitorowanie i doskonalenie
   Regularnie weryfikuj i aktualizuj swoje strategie zarządzania ryzykiem.

Narzędzia wspierające zarządzanie ryzykiem

Mapowanie łańcucha dostaw – Identyfikacja słabych punktów w sieci dostaw.

Technologie ERP i IoT (Internet of Things) – Monitorowanie łańcucha dostaw w czasie rzeczywistym.

Analiza scenariuszowa – Symulowanie kryzysów i opracowywanie planów działania.

Blockchain – Zapewnia przejrzystość i możliwość śledzenia produktów.

Zarządzanie relacjami z dostawcami – Budowanie silnych relacji i ocena ich wydajności.

Jak zwiększyć odporność łańcucha dostaw?

Dywersyfikacja dostawców – Zidentyfikuj i zatwierdź alternatywne źródła dostaw.

Inwestycje w technologie – Narzędzia analityczne i systemy monitorujące przewidują ryzyka.

Zapas bezpieczeństwa – Tworzenie rezerw produktów krytycznych.

Budowanie odporności organizacji – Szkolenia pracowników i symulacje kryzysowe.

Plany awaryjne – Przygotowanie procedur na wypadek np. awarii systemów IT.

Monitorowanie finansów dostawców – Regularna analiza sytuacji finansowej partnerów.

Podsumowanie

Ryzyko w łańcuchach dostaw to nieunikniony element biznesu. Czy można je całkowicie wyeliminować? Rzadko. Natomiast zrozumienie zagrożeń i wdrożenie odpowiednich strategii zarządzania pozwala firmom minimalizować skutki kryzysów. Budowanie elastycznych i odpornych łańcuchów dostaw nie tylko chroni firmę przed stratami, ale też zwiększa jej konkurencyjność na rynku. Zarzadzanie ryzykiem - zarówno w łańcuchu dostaw jak w innych obszarach działania przedsiębiorstwa - to jeden z kluczowych trendów w biznesie przyszłości.

Autorka: Agnieszka Kieliszek-Korczyńska, BUY & LEAD WISELY. Praktyk i doradca zakupowy, trener.