Sprężystość psychiczną można wyćwiczyć!
Sprężystość psychiczna to elastyczna zdolność do „odbicia się” po doświadczeniach stresowych. Małgorzata Warda – wieloletni praktyk biznesu, trenerka liderów, akredytowana mentorka biznesowa i executive coach oraz certyfikowana konsultantka kryzysowa z uprawnieniami do wsparcia w kryzysie psychologicznym – podkreśla, że to umiejętność, którą warto i można świadomie rozwijać. W obliczu zmian, rosnących oczekiwań biznesowych i presji oraz wyzwań związanych z modelami pracy hybrydowej, sprężystość psychiczna staje się kluczowym kapitałem zarówno dla pracowników, jak i dla organizacji, a budowanie kultury odporności to inwestycja w przyszłość firmy.
Czym jest sprężystość psychiczna?
Sprężystość psychiczna to zdolność człowieka do adaptacji i efektywnego radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami oraz szybkiego powrotu do równowagi po stresujących sytuacjach.
Choć w literaturze psychologicznej terminy „odporność psychiczna” i „sprężystość psychiczna” używane bywają zamiennie, można zauważyć pomiędzy nimi pewne subtelne różnice. Odporność psychiczna (ang. resilience) kładzie nacisk na zdolność jednostki do utrzymania zdrowego funkcjonowania w obliczu stresu oraz przeciwności losu. Innymi słowy osoba odporna potrafi nie tylko przetrwać trudne sytuacje, ale także ograniczyć negatywne skutki stresu. Dzięki temu jej działania i samopoczucie nie ulegają znaczącemu pogorszeniu. Sprężystość psychiczna natomiast podkreśla dynamiczną i elastyczną zdolność do „odbicia się” po doświadczeniach stresowych. Działa jak sprężysty materiał, który po odkształceniu wraca do swojego pierwotnego kształtu. Tutaj istotny jest proces regeneracji, czyli to jak szybko i efektywnie potrafimy wrócić do równowagi emocjonalnej i adaptacyjnej po przeżyciu trudności. W tym kontekście pojęcie sprężystości psychicznej odnosi się zarówno do umiejętności adaptacji jak i samego procesu zmiany oraz rozwoju wynikającego z trudnych lub kryzysowych doświadczeń. Oba pojęcia odnoszą się zatem nie tylko do bieżących umiejętności zarządzania stresem, ale także wykorzystywania doświadczeń kryzysowych jako bodźca do dalszego rozwoju.
W kontekście realiów współczesnego biznesu organizacje powinny inwestować w budowę odporności oraz sprężystości psychicznej swoich pracowników. Działania w tym zakresie tworzą bowiem środowisko sprzyjające innowacyjności i kreatywności, minimalizując równolegle ryzyko wypalenia zawodowego wśród pracowników.
Wpływ stresu na kreatywność i efektywność osobistą
Stres może być dla nas korzystny. Pod warunkiem, że jest dawkowany w umiarkowanej ilości. Mobilizujący stres (tzw. eustres), działa jak naturalny katalizator wydajności, kreatywności i koncentracji. W warunkach stresowych aktywacja osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej skutkuje wydzielaniem kortyzolu czyli hormonu stresu, który w krótkotrwałej perspektywie mobilizuje organizm do działania. Jednak przewlekłe podwyższenie poziomu kortyzolu wpływa negatywnie zarówno na funkcje poznawcze, pamięć jak i zdolność koncentracji. W optymalnym zakresie stresu nasza wydajność i zdolność do radzenia sobie z wyzwaniami osiągają szczytowy poziom, ponieważ umiarkowana dawka stresu mobilizuje układ nerwowy do szybszego działania i stymuluje mózg do przetwarzania informacji, generowania nowych pomysłów oraz decyzji.
Kluczowe jest jednak utrzymanie równowagi. Podczas gdy zbyt niski poziom stresu może prowadzić do spadku motywacji i efektywności osobistej, dystres, czyli negatywny stres przekraczający określony próg, na dłuższą metę może przekształcić się w wypalenie zawodowe i przykre konsekwencje. Przykładem może być stres, którego doświadczamy przed egzaminem. Optymalny poziom stresu może pomóc nam skupić się na teście i zapamiętać informacje, których się uczyliśmy, ale zbyt duży poziom lęku przed egzaminem może osłabić naszą zdolność koncentracji i utrudnić udzielenie prawidłowych odpowiedzi.
Pozytywny i mobilizujący stres działa w biznesie jak naturalny katalizator wydajności i kreatywności. Pracownicy wykazują większe zaangażowanie w rozwiązywanie problemów i szybciej podejmują decyzje. W efekcie firmy mogą liczyć na wzrost kreatywności, lepszą adaptację do zmieniającego się środowiska biznesowego oraz wysoką jakość wykonywanych zadań. Właściwie zarządzany stres przyczynia się do wzrostu motywacji, a także długoterminowej innowacyjności, co korzystnie wpływa na wyniki finansowe i konkurencyjność przedsiębiorstwa.
Na drugiej osi mamy jednak negatywny stres. Ma on szereg niepożądanych, potencjalnie kosztownych dla pracodawców konsekwencji. Nadmierne obciążenie przekraczające możliwości fizyczne i emocjonalne pracowników prowadzi do wypalenia zawodowego, zwiększonej absencji oraz rotacji. Pracownicy doświadczający chronicznego stresu w dłuższej perspektywie nie tylko tracą motywację, ale także ich efektywność i jakość pracy spadają. To z kolei przekłada się na słabsze wyniki finansowe, obniżoną satysfakcję klientów oraz pogorszenie ogólnej atmosfery w miejscu pracy. Dlatego kluczowe jest, aby organizacje umiały rozpoznać sygnały negatywnego stresu i w ramach działań prewencyjnych wdrażały programy wspierające zdrowie psychiczne, o których mowa jest w dalszej części artykułu. Takie działania pomagają nie tylko zmniejszyć negatywne skutki stresu, ale i przekształcić go w element mobilizujący, co przyczynia się do budowania zdrowszego i bardziej efektywnego środowiska pracy.
Wyniki badań – odporność psychiczna pracowników w Polsce na tle Europy
Według raportu Państwowej Inspekcji Pracy *, aż 85% ankietowanych pracowników w Polsce odczuwa stres w pracy, z czego 42% doświadcza go często. Dodatkowo 37% respondentów określa stres jako negatywny i paraliżujący, podczas gdy 48% traktuje go jako stały element pracy. Taki stan przekłada się na wzrost poziomu stresu, wypalenie zawodowe oraz obniżenie zaangażowania w pracę.
Na tle Europy sytuacja w polskich firmach nie prezentuje się korzystanie. W krajach Europy Zachodniej i Północnej, gdzie istnieje silniejsza kultura wsparcia psychologicznego i długoterminowe strategie prewencji stresu, wyniki badań prezentują wyższe standardy dobrostanu pracowników. Polscy pracownicy, w porównaniu z ich zagranicznymi odpowiednikami, częściej wskazują na brak satysfakcji, mniejszą motywację i większe poczucie izolacji w miejscu pracy. Te zjawiska są konsekwencją zarówno wyzwań związanych z dynamiczną transformacją gospodarczą, ale również niewystarczającego wsparcia ze strony pracodawców w zakresie promocji zdrowia psychicznego.
Jak zwiększać odporność i sprężystość psychiczną pracowników?
Biorąc pod uwagę wyniki badań oraz realia funkcjonowania polskiego rynku pracy, niezbędne staje się wdrażanie kompleksowych programów rozwojowych wspierających zdrowie psychiczne pracowników. Przykładowe rozwiązania, które wdrażane są w organizacjach przez zespół ekspertów Warda & Partners obejmują m.in.:
- Szkolenia z zakresu bezpieczeństwa psychologicznego. To warsztaty i sesje edukacyjne, które kształtują kulturę otwartości i wzajemnego zaufania w zespołach.
- Psychoedukacja. Regularne szkolenia, oparte na najnowszej wiedzy z zakresu neurobiologii i i psychologii, umożliwiają pracownikom zrozumienie własnych reakcji na stres. Edukacja w tym zakresie zwiększa świadomość dotyczącą zarządzania stresem oraz dostarcza wiedzy i narzędzi do samodzielnej pracy nad odpornością i sprężystością psychiczną.
- Mentoring i coaching 1:1. Profesjonalne sesje mentoringu i executive coachingu pomagają liderom przyjrzeć się indywidualnym wyzwaniom i z pomocą profesjonalnego mentora lub coacha wypracować dla nich własne strategie. Zgodnie z zasadą „najpierw nałóż maskę sobie potem dziecku”, warto w pierwszej kolejności zadbać o kluczowe osoby w organizacji. Nie da się bowiem prowadzić innych, gdy samemu brak sił by iść. Z tego względu wsparcie coachingowo-mentoringowe połączone z indywidualnym podejściem do rozwoju sprężystości liderów przekłada się bezpośrednio na tworzenie zdrowszych i bardziej efektywnych zespołów.
- Programy mentoringowe i szkolenia z mentoringu dla liderów. Programy mentoringowe wspierają umiejętne dzielenie się doświadczeniami i wiedzą przez pracowników w ramach danej organizacji. Dzięki temu wewnętrzne programy mentoringowe budują poczucie wspólnoty w firmie i zmniejszają poczucie osamotnienia w stawianiu czoła wyzwaniom, a w konsekwencji przekładają się na większą sprężystość psychiczną i biznesową całych zespołów.
Prewencja to krok strategiczny
Reasumując, inwestycja w sprężystość i odporność psychiczną pracowników to nie tylko działanie prewencyjne, ale także strategiczny krok w kierunku zwiększenia efektywności oraz innowacyjności w organizacji. W obliczu rosnących wyzwań współczesnego rynku pracy i wyników badań dotyczących zdrowia psychicznego pracowników, firmy, które postawią na kompleksowy rozwój pracowników w obszarze zarządzania stresem, psychoedukacji i wsparcia ich poprzez mentoring lub coaching, zyskają nie tylko bardziej zmotywowany i efektywny zespół, ale również będą tworzyły zdrowsze środowisko pracy i będą budowały kulturę odporności przygotowaną na momenty kryzysowe.
Warto pamiętać, że sprężystość psychiczna to zdolność, którą można rozwijać zarówno poprzez systematyczną pracę nad sobą, jak i wsparcie otoczenia. Dlatego tak ważne jest, aby firmy tworzyły i wdrażały strategie promujące zdrowie psychiczne, wyposażając swoich pracowników w wiedzę i narzędzia niezbędne do radzenia sobie z codziennym stresem oraz wyzwaniami współczesnego świata biznesu.
Źródło:
* Państwowa Inspekcja Pracy, Agnieszka Kaszubska Raport: STRES W PRACY, 2023
Małgorzata Warda to mentorka biznesowa, executive coach oraz konsultantka kryzysowa, której działalność od lat wspiera liderów i organizacje w budowaniu skutecznych strategii rozwoju. Posiada międzynarodową akredytację wydaną przez European Mentoring & Coaching Council (EMCC), co potwierdza jej wysokie standardy pracy w zakresie mentoringu i coachingu. W 2024 roku została wyróżniona jako najlepszy Executive Coach i Mentorka Biznesu w Polsce przez AI Global Business Media, a także znalazła się w prestiżowym zestawieniu TOP 15 Coaches in Warsaw według Influence Digest.
Dzięki ponad 20-letniemu doświadczeniu w zarządzaniu zespołami, sprzedaży i rozwoju biznesu, Małgorzata Warda skutecznie łączy wiedzę praktyczną z nowoczesnymi metodami wsparcia psychologicznego. Specjalizuje się w neuroprzywództwie, komunikacji interpersonalnej oraz budowaniu odporności psychicznej, pomagając liderom w skutecznym zarządzaniu stresem i wyzwaniami zawodowymi. Jako akredytowana partnerka merytoryczna programów talentowych oraz superwizorka aktywnie wspiera organizacje w wdrażaniu programów mentoringowych, które przyczyniają się do długofalowego rozwoju talentów i kompetencji przywódczych. Jej podejście opiera się na holistycznym wsparciu, które łączy aspekty psychologiczne, biznesowe i strategiczne.
Dzięki swojemu doświadczeniu i działaniom Małgorzata Warda stała się jedną z najbardziej cenionych ekspertek w dziedzinie mentoringu i coachingu w Polsce. Jej działalność nie tylko wspiera rozwój liderów, ale także przyczynia się do budowania zdrowszego i bardziej efektywnego środowiska pracy w organizacjach. Założona przez nią firma Warda & Partners (www.wardateam.com) została wyróżniona jako najlepszy dostawca szkoleń biznesowych w Polsce w 2025 roku przez AI Global Media.
Więcej informacji znajdziesz na profilu Małgorzaty Warda na LinkedIn https://www.linkedin.com/in/malgorzatawarda/
