System kaucyjny – czy sparaliżuje imprezy masowe i branżę HoReCa?
Czy nowy system kaucyjny będzie logistycznym koszmarem dla stadionów, kin i restauracji?
Już 1 października 2025 r. zacznie obowiązywać system kaucyjny. Choć nowe regulacje mają zmniejszyć poziom zaśmiecenia przestrzeni publicznej, to jednak są ogromnym wyzwaniem dla wielu branż. O ile w sklepach detalicznych kwestia systemu kaucyjnego jest szeroko dyskutowana i dostępnych jest wiele dedykowanych rozwiązań, to w przypadku restauracji, barów, kin czy aren sportowych może oznaczać organizacyjną rewolucję.
Weź udział w konferencji "System kaucyjny w praktyce", 15 kwietnia 2025, Warszawa >>
Kaucję zapłaci każdy – nieważne na jakim etapie dystrybucji
Od kogo i kiedy należy pobrać kaucję? To pytanie od początku budziło wiele wątpliwości. Odpowiedź na nie zapewniła nowelizacja ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. W ramach niedawnej reformy systemu kaucyjnego wprowadzono szereg przepisów uszczelniających jego funkcjonowanie. I tak, od 1 stycznia 2025 r. ustawa jasno określa obowiązki związane z poborem kaucji. W myśl nowych przepisów „kaucję pobiera się na etapach dystrybucji produktu w opakowaniu (…) będącego napojem, poprzedzających sprzedaż tego produktu użytkownikowi końcowemu oraz od użytkownika końcowego nabywającego ten produkt.”
Zgodnie natomiast z art. 8 ust. 15c ustawy, użytkownikiem końcowym jest każda osoba, która kupuje napój w opakowaniu objętym systemem kaucyjnym w celu spożycia, a nie dalszej odsprzedaży. W praktyce system obejmie rozmaite napoje, oferowane w plastikowych butelkach do 3 litrów, puszki metalowych do 1 litra oraz w szklanych butelkach wielokrotnego użytku do 1,5 litra. Nie ma przy tym znaczenia na jakim etapie łańcucha dystrybucji nastąpi sprzedaż. Cytowany przepis zapewnia „szczelność” systemu kaucyjnego, czyli obowiązek pobierania kaucji przy każdorazowym wydaniu napoju w opakowaniu objętym kaucją.
Oznacza to, że większość punktów gastronomicznych, kin, stacji benzynowych czy stadionów może zostać objętych nowym obowiązkiem. Mowa zatem o ogromnej ilości butelek i puszek napoje, które dotychczas trafiały do „zwykłych” koszy na śmieci, bez konieczności organizowania ich zwrotu.
Stadiony i kina w obliczu nowej rzeczywistości
Jednym z istotnych wyzwań związanych z wprowadzeniem systemu kaucyjnego będzie organizacja jego funkcjonowania na imprezach masowych. Podczas meczów piłki nożnej czy siatkówki, sprzedaż napojów odbywa się w krótkich interwałach czasowych – kibice mają zaledwie kilkanaście minut przerwy, aby kupić napój i wrócić na swoje miejsce. W takich warunkach każda dodatkowa procedura, np. pobieranie kaucji czy organizowanie punktów zwrotu opakowań, może prowadzić do gigantycznych kolejek i niezadowolenia kibiców.
Co więcej, obecnie napoje bezalkoholowe, jak woda czy soki, sprzedawane są na stadionach głównie w plastikowych butelkach. Jeśli zostaną one objęte kaucją, organizatorzy wydarzeń staną przed trudnym wyborem: czy wprowadzić system zwrotu opakowań na miejscu, czy może przelać napoje do kubków jednorazowych? Ta druga opcja również rodzi problemy – dodatkowe opłaty wynikające z regulacji dotyczących jednorazowych plastikowych kubków (opłata SUP), a także wzrost ilości odpadów do utylizacji.
Podobne problemy mogą wystąpić w kinach i teatrach, gdzie sprzedaż napojów jest częścią standardowej oferty.
HoReCa w potrzasku: restauracje i catering dietetyczny
Dla restauracji, barów szybkiej obsługi czy kawiarni system kaucyjny oznacza konieczność dostosowania się do nowych procedur. Podanie klientowi napoju w butelce z kaucją może wymagać pobrania dodatkowej opłaty i jednoczesnego zapewnienia zwrotu opakowania. Alternatywą jest przelewanie napojów do kubków, co wydłuża czas obsługi i zwiększa koszty związane z zakupem opakowań jednorazowych.
Inne wyzwanie czeka natomiast branżę cateringową, szczególnie catering dietetyczny. Obecnie wiele firm oferuje klientom świeże soki w plastikowych butelkach. Chociaż cateringi nie są zobowiązane do udziału w systemie kaucyjnym, to jednak wprowadzanie na rynek napojów w takich opakowaniach wiąże się z koniecznością osiągania określonych poziomów ich zbiórki (77% w 2025 r., licząc od 1 października). W rezultacie firmy cateringowe, ale także inni producenci napojów będą musiały podjąć decyzję – czy dołączyć do systemu kaucyjnego, czy ponosić opłaty produktowe.
Sporo zadań, a czasu coraz mniej
Teoretycznie system kaucyjny ma przynieść istotne korzyści dla środowiska – zmniejszenie liczby odpadów oraz zwiększenie poziomu recyklingu. W praktyce jednak może stać się ogromnym wyzwaniem dla organizatorów imprez masowych, sektora HoReCa oraz firm cateringowych. Pytania, które pozostają otwarte, dotyczą m.in. organizacji punktów zwrotu opakowań, logistyki związanej z ich odbiorem oraz wpływu systemu na komfort klientów. Dochodzą jeszcze kwestie formalne związane z zawarciem umowy z operatorami systemu kaucyjnego, nie wspominając o dodatkowych kosztach. Wbrew pozorom czasu na zorganizowanie tego wszystkiego zostało niewiele. Dlatego warto już dziś zastanowić się jak zapewnić pełną gotowość na 1 października.
Autor: Mikołaj Maśliński, Prawnik | Partner Zarządzający Kancelarii Prawnej MMLC | MĄDRY MAŚLIŃSKI Law & Consulting
Specjalista w zakresie prawa opakowaniowego, BDO i rozszerzonej odpowiedzialności producenta
